Kitab ilal 01-15s
Kitab ilal 01
بسم الله الرحم الرحيم
الحمد رب العالعين والصلا والسلام على رسوله الأمين وعلى أله رصحبه ومن تبعهم بإحسان إلى يوم الدين
قال أبو حفص عمر بن طبرزد البغدايًّ أخبرنا الكروخيّ قال أنا القضي أبو عامر الأزي والشيخ الغوْرجِيُّ وأبو المُظفَّرِ الدِّهَّان قالوا نا أبو مُحَمَّد الجَرَّاحِيّ نا أبو العباس المَحْبوبيِّ قال أخبرنا أبو عسى التِّمِيذِيُّ
Bermaksud: Abu Hafsh 'Umar bin Thabarzad al-Baghdadi ¹ meriwayatkan, katanya: al-Karukhi² meriwayatkan kepada kami, katanya: al-Qadhi Abu 'Aamir al-Azdi,³ Syeikh al-Ghuraji⁴ dan Abul Muzhaffar ad-Dahhaan⁵ meriwayatkan kepada kami, kata mereka: Abu Muhammad al-Jarraahi⁶ meriwayatkan kepada kami, katanya: Abul 'Abbaas al-Mahbubi⁷ meriwayatkan kepada kami, katanya: Abu 'Isa at-Tirmidzi⁸ meriwayatkan kepada kami:
1
مُقَدّمَة قَالَ أَبُو عِيسَى
قال جَمِيع مَا فِي هَذَا الْكتاب من الحَدِيث
فَهُوَ مَعْمُول بِهِ وَقد أخد بِهِ بعض أهل الْعلم مَا خلا حديثين حَدِيث بن عَبَّاس أَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم جمع بَين الظّهْر وَالْعصر بِالْمَدِينَةِ وَالْمغْرب وَالْعشَاء من غير خوف وَلَا سفر وَلَا مطر وَحَدِيث النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم أَنه قَالَ إِذا شرب الْخمر فاجلدوه فَإِن عَاد فِي الرَّابِعَة فَاقْتُلُوهُ وَقد بَينا عِلّة الْحَدِيثين جَمِيعًا فِي الْكتاب
Bermaksud: Kata beliau (Imam Abu 'Isa at-Tirmidzi): "Semua hadits yang terdapat di dalam Kitab ini (Sunan at-Timidzi) dipakai orang. Ada saja ahli ilmu (imam mujtahid) yang mengamalkannya, kecuali dua hadits. (Pertamanya) Hadits Ibnu Abbaas, bahawa sesungguhnya Nabi s.a.w. telah menjama'kan shalat Zohor dan 'Ashar di Madinah, demikian juga Maghrib dan lsyaa' dalam keadaan tiada ketakutan, tidak bermusafir dan tidak juga hujan. (Keduanya) Hadits Nabi s.a.w bahawa Baginda bersabda: "Jika seseorang minum arak, sebatlah dia. Jika dia mengulangi meminum arak buat kali ke-empat, maka bunuhlah dia.”⁹ Kami telah terangkan 'illat ¹⁰ kedua-dua hadits itu di dalam Kitab as-Sunan.
Perkara kedua
قَالَ وَمَا ذكرنَا فِي هَذَا الْكتاب من اخْتِيَار الْفُقَهَاء
(سَنَد أَقْوَال سُفْيَان الثَّوْريّ)
فَمَا كَانَ مِنْهُ من قَول سُفْيَان الثَّوْريّ
فأكثره مَا حَدثنَا بِهِ مُحَمَّد بن عُثْمَان الْكُوفِي
حَدثنَا عبيد الله بن مُوسَى عَن سُفْيَان وَمِنْه مَا حَدثنِي بِهِ أَبُو الْفضل مَكْتُوم بن الْعَبَّاس التِّرْمِذِيّ
حَدثنَا مُحَمَّد بن يُوسُف الْفرْيَابِيّ
عَن سُفْيَان
(سَنَد أَقْوَال مَالك بن أنس)
وَمَا كَانَ فِيهِ من قَول مَالك بن أنس فأكثره مَا حَدثنَا بِهِ إِسْحَاق بن مُوسَى الْأنْصَارِيّ
حَدثنَا معن بن عِيسَى الْقَزاز عَن مَالك بن أنس
وَمَا كَانَ فِيهِ من أَبْوَاب الصَّوْم فَأخْبرنَا بِهِ أَبُو مُصعب الْمدنِي عَن مَالك بن أنس
وَمِنْه مَا أخبرنَا بِهِ مُوسَى بن حزَام قَالَا حَدثنَا عبد الله بن مسلمة القعْنبِي عَن مَالك بن أنس
(سَنَد أَقْوَال بن الْمُبَارك)
وَمَا كَانَ فِيهِ من قَول بن الْمُبَارك فَهُوَ مَا حَدثنَا بِهِ أَحْمد بن عبد الْأَعْلَى عَن أَصْحَاب بن الْمُبَارك عَن بن الْمُبَارك وَمِنْه مَا رُوِيَ عَن بن وهب مُحَمَّد بن مُزَاحم عَن بن الْمُبَارك وَمِنْه مَا رُوِيَ عَن عَليّ بن الْحسن عَن عبد الله وَمِنْه مَا رُوِيَ عَن عَبْدَانِ عَن سُفْيَان بن عبد الْملك عَن بن الْمُبَارك
ومه مَا رُوِيَ عَن حبَان بن مُوسَى عَن بن الْمُبَارك وَله رجال مُسلمُونَ سوى من ذكرنَا عَن بن الْمُبَارك
Bermaksud : Pendapat pilihan fuqaha' yang kami sebutkan didalam Kitab (Sunan at-Tirmidzi) ini, kalau daripada Sufyan ats-Tsauri
maka kebanyakannya adalah berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Muhamad bin Suyfyan al-Kufi,¹¹
kata beliau: 'Ubaidullah bin Musa¹² meriwayatkan kepada kami daripada Sufyan ats-Tsauri.
Ada juga yang berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Abul Fadhl Maktum bin Abbaas at-Tirmidzi ¹³ kata beliau: Muhammad bin Yusuf al-Firyaabi¹⁴
meriwayatkan kepada kami daripada Sufyan ats-Tsauri. Kalau daripada Malik¹⁵ maka kebanyakannya adalah berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ishaq bin Musa al-Anshaari,¹⁶ kata beliau: Ma'an bin 'Isa al-Qazzaaz¹⁷ meriwayatkan kepada kami daripada Malik bin Anas.
Pendapat Malik di dalam Abwab as-Shaum (Sunan at-Tirmidzi) diriwayatkan kepada kami oleh Abu Mush'ab al-Madani¹⁸ daripada Malik.
Ada juga pendapat Malik yang
diriwayatkan kepada kami oleh Musa bin Hizaam,¹⁹ kata beliau: 'Abdullah bin Maslamah al-Qa'nabi²⁰ meriwayatkan kepada kami daripada Malik bin Anas.
Pendapat Ibnu al-Mubarak sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ahmad bin 'Abdah al-AamuIi²¹ daripada beberapa orang murid Ibnu al-Mubarak. Ada yang sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan daripada Abi Wahab Muhammad bin Muzahim daripada Ibnu al-al-Mubarak . Ada juga yang sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan daripada 'Ali bin al-Hasan bin Syaqiq daripada 'Abdillah (bin al-Mubarak).
Ada yang berpunca daripada riwayat 'Abdaan daripada Sufyan bin 'Abdil Malik daripada Ibnu al-Mubarak.
Dan ada juga yang berpunca daripada riwayat Hibbaan bin Musa daripada 'Abdillah bin al-Mubarak. Selain mereka yang tersebut itu, banyak lagi nama-nama lain yang turut meriwayatkan daripada 'Abdillah bin al-Mubarak.
Kebanyakan pendapat asy-Syaffi'e sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan oleh al-Hasan bin Muhammad az-Za'faraani daripada asy-Syaffi'e. Pendapat asy-Syafi'e di dalam Kitab al-Wudhu' dan Kitab as-Shalat diriwayatkan kepada kami oleh Abu al-WaIid al-Makki daripada asy-Syaffi'e. Ada juga berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Abu Ismail at-Tirmidzi, kata beliau: Yusuf bin Yahya al-Qurasyi al-Buwaithi meriwayatkan kepada kami daripada asy-Syafi'e. Beberapa perkara disebutnya (Abu Ismail at-Tirmidzi) berpunca daripada ar-Rabi' daripada asy-Syafi'e. (Kata beliau) Ar-Rabi' telah mengijazahkan kepada kami riwayat-riwayat itu. la ditulis oleh beliau dan dihantamya kepada kami.²²
Pendapat Ahmad dan Ishaq yang dikemukakan di dalamnya (Sunan at-Tirmidzi) pula adalah apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ishaq bin Manshur al-Kausaj daripada Ahmad dan Ishaq, kecuali apa yang tersebut di dalam Abwab Haji , Diyaat dan Hudud, maka saya tidak mendengarnya (terus) daripada Ishaq bin Manshur. la diriwayatkan kepadaku oleh Muhammad bin Musa al-Asham daripada Ishaq bin Manshur daripada Ahmad dan Ishaq. Sesetengah pendapat Ishaq bin Ibrahim diriwayatkan kepada kami oleh Muhammad bin Aflah daripada Ishaq.²³ Kami
Kitab ilal 02
2
.
(سَنَد أَقْوَال الشَّافِعِي)
وَمَا كَانَ فِيهِ من قَول الشَّافِعِي فأكثره مَا أخبرنَا بِهِ الْحسن بن مُحَمَّد الزَّعْفَرَانِي
عَن الشَّافِعِي وَمَا كَانَ من الْوضُوء وَالصَّلَاة فحدثنا بِهِ أَبُو الْوَلِيد الْمَكِّيّ عَن الشَّافِعِي وَمِنْه مَا حَدثنَا بِهِ أَبُو إِسْمَاعِيل التِّرْمِذِيّ حَدثنَا يُوسُف بن يحيى الْقرشِي الْبُوَيْطِيّ عَن الشَّافِعِي وَذكر مِنْهُ أَشْيَاء عَن الرّبيع عَن الشَّافِعِي وَقد أجَاز لنا الرّبيع ذَلِك وَكتب بِهِ إِلَيْنَا
(سَنَد أَقْوَال أَحْمد بن حَنْبَل وَإِسْحَاق بن إِبْرَاهِيم)
وَمَا كَانَ من قَول أَحْمد بن حَنْبَل وَإِسْحَاق بن إِبْرَاهِيم فَهُوَ مَا أخبرنَا بِهِ إِسْحَاق بن مَنْصُور عَن أَحْمد وَإِسْحَاق إِلَّا مَا فِي أَبْوَاب الْحَج والديات وَالْحُدُود فَإِنِّي لم أسمعهُ من إِسْحَاق بن مَنْصُور وَأَخْبرنِي بِهِ مُحَمَّد بن مُوسَى الْأَصَم عَن إِسْحَاق بن مَنْصُور عَن أَحْمد وَإِسْحَاق وَبَعض كَلَام إِسْحَاق بن إِبْرَاهِيم أخبرنَا بِهِ مُحَمَّد بن أَفْلح عَن إِسْحَاق وَقد بَينا هَذَا على وَجهه فِي الْكتاب الَّذِي فِيهِ الْمَوْقُوف
Kebanyakan pendapat asy-Syaffi'e sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan oleh al-Hasan bin Muhammad az-Za'faraani daripada asy-Syaffi'e.
Pendapat asy-Syafi'e di dalam Kitab al-Wudhu' dan Kitab as-Shalat diriwayatkan kepada kami oleh Abu al-WaIid al-Makki daripada asy-Syaffi'e. Ada juga berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Abu Ismail at-Tirmidzi, kata beliau: Yusuf bin Yahya al-Qurasyi al-Buwaithi meriwayatkan kepada kami daripada asy-Syafi'e. Beberapa perkara disebutnya (Abu Ismail at-Tirmidzi) berpunca daripada ar-Rabi' daripada asy-Syafi'e. (Kata beliau) Ar-Rabi' telah mengijazahkan kepada kami riwayat-riwayat itu. la ditulis oleh beliau dan dihantarnya kepada kami.²²
Pendapat Ahmad dan Ishaq yang dikemukakan di dalamnya (Sunan at-Tirmidzi) pula adalah apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ishaq bin Manshur al-Kausaj daripada Ahmad dan Ishaq, kecuali apa yang tersebut di dalam Abwab Haji , Diyaat dan Hudud, maka saya tidak mendengarnya (terus) daripada Ishaq bin Manshur. la diriwayatkan kepadaku oleh Muhammad bin Musa al-Asham daripada Ishaq bin Manshur daripada Ahmad dan Ishaq. Sesetengah pendapat Ishaq bin Ibrahim diriwayatkan kepada kami oleh Muhammad bin Aflah daripada Ishaq.²³ Kami telah terangkan di dalam Kitab al-Mauquf sanad bagi pendapat-pendapat yang tidak tersebut sanadnya (di dalam Sunan at-Tirmidzi).²⁴
Kitab ilal 03
3.
(مصَادر ذكر الْعِلَل فِي الْأَحَادِيث وَالرِّجَال)
Sumber-sumber 'Ilal Dalam Hadita dan Rijaal.
وَمَا كَانَ فِيهِ من ذكر الْعِلَل فِي الْأَحَادِيث وَالرِّجَال والتاريخ فَهُوَ مَا استخرجته من كتب التَّارِيخ وَأكْثر ذَلِك مَا ناظرت بِهِ مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل وَمِنْه مَا ناظرت بِهِ عبد الله بن عبد الرَّحْمَن وَأَبا زرْعَة وَأكْثر ذَلِك عَن مُحَمَّد وَأَقل شَيْء فِيهِ عَن عبد الله وَأبي زرْعَة وَلم أر أحدا بالعراق وَلَا بخراسان فِي معنى الْعِلَل والتاريخ وَمَعْرِفَة الْأَسَانِيد كثير أحد أعلم من مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل
Bermaksud: 'Illat-'illat di dalam hadits, perihal perawi-perawi dan tarikh mereka yang tersebut di dalamnya (Sunan Tirmidzi) adalah hasil yang aku perolehi daripada Kitab at-Tarikh.²⁵ Kebanyakannya adalah hasil perbincanganku dengan Muhammad bin Ismail (Imam al-Bukhari).
Ada juga yang merupakan hasil perbincanganku dengan 'Abdullah bin Abdir Rahman (Imam ad-Daarimi) dan Abu Zur'ah. Kebanyakannya aku ambil daripada Muhammad (Imam al-Bukhari). Sedikit daripadanya aku ambil daripada 'Abdullah bin Abdir Rahman dan Abi Zurah.²⁶ Tidak pernah ku lihat tokoh besar baik di 'Iraq atau Khurasan yang lebih berpengetahuan daripada Bukhari tentang 'illal hadits, perihal perawi-perawi dan juga sanad-sanad.²⁷
سَسَبُ بَيَانِ التَّرّمِذِيِّ مَذَاهِبِ الْفُقِهَاءِ وِعِلِلَ الٌأَحَدِيّثِ
Sebab Imam Tirmizi Menyatakan Mazhab Para Fuqaha' dan 'Ilat-ilat hadits.
قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِنَّمَا حملنَا على مَا بَينا فِي هَذَا الْكتاب من قَول الْفُقَهَاء وَعلل الحَدِيث لأَنا سئلنا عَن هَذَا فَلم نفعله زَمَانا ثمَّ فَعَلْنَاهُ لما رجونا فِيهِ من مَنْفَعَة النَّاس لأَنا قد وجدنَا غير وَاحِد من الْأَئِمَّة تكلفوا من التصنيف مَا لم يسْبقُوا إِلَيْهِ مِنْهُم هِشَام بن حسان وَعبد الْملك بن عبد الْعَزِيز بن جريج وَسَعِيد بن أبي عرُوبَة وَمَالك بن أنس وَحَمَّاد بن سَلمَة وَعبد الله بن الْمُبَارك
وَيحيى بن زَكَرِيَّا بن أبي زَائِدَة ووكيع بن الْجراح وَعبد الرَّحْمَن بن مهْدي وَغَيرهم من أهل الْعلم وَالْفضل صنفوا فَجعل الله فِي ذَلِك مَنْفَعَة كَثِيرَة فترجو لَهُم بذلك الثَّوَاب الجزيل عِنْد الله لما نفع الله بِهِ الْمُسلمين فبهم الْقدْوَة فِيمَا صنفوا
Bermaksud: Sebab yang mendorong kami (saya) menyatakan pendapat para fuqaha' dan 'illat-'illat hadits di dalam Kitab ini (Sunan Tirmidzi) ialah kami (saya) pernah diminta menulis tentangnya. Tetapi kami (saya) tidak memenuhi permintaan itu buat sekian lama. Setelah itu barulah permintaan itu dipenuhi, tujuannya ialah semoga ia bermenafaat kepada orang ramai. Selain itu kami (saya) juga mendapati bukan seorang dua para imam telah menulis sesuatu yang tidak pernah ditulis oleh orang lain
sebelumnya. Antara mereka Hisyam bin Hassaan,²⁸ 'Abdul Malik bin 'Abdil 'Aziz bin Juraij,²⁹ Sa'id bin Abi 'Arubah,³⁰ Malik bin Anas,³¹ Hammaad bin Salamah,³²
'Abdullah bin al-Mubarak,³³ Yahya bin Zakariya bin Abi Zaa'idah,³⁴ Waki' bin al-Jarraah,³⁵ 'Abdur Rahman bin Mahdi³⁶ dan lain-lain orang yang berilmu pengetahuan.³⁷ Semua mereka mengarang, dan Allah memberikan banyak sekali menafa'atnya kepada orang ramai. Kami mengharapkan mereka mendapat banyak pahala daripada Allah kerana menafa'atnya yang diperolehi umat Islam. Tulisan merekalah yang menjadi ikutan.³⁸
(جَوَاز الحكم على الرِّجَال والأسانيد)
Keharusan mempertikaikan Perawi-perawi dan sanad- sanad hadits.
وَقد عَابَ بعض من لَا يفهم على أهل الحَدِيث الْكَلَام فِي الرِّجَال وَقد وجدنَا غير وَاحِد من الْأَئِمَّة من التَّابِعين قد تكلمُوا فِي الرِّجَال مِنْهُم الْحسن الْبَصْرِيّ
وطاووس
تكلما فِي معبد الْجُهَنِيّ وَتكلم سعيد بن جُبَير فِي طلق بن حبيب وَتكلم إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ وعامر الشّعبِيّ فِي الْحَارِث الْأَعْوَر وَهَكَذَا رُوِيَ عَن أَيُّوب السّخْتِيَانِيّ وَعبد الله بن عون وَسليمَان التَّيْمِيّ وَشعْبَة بن الْحجَّاج وسُفْيَان الثَّوْريّ وَمَالك بن أنس وَالْأَوْزَاعِيّ وَعبد الله بن الْمُبَارك وَيحيى بن سعيد الْقطَّان
ووكيع بن الْجراح وَعبد الرَّحْمَن بن مهْدي وَغَيرهم من أهل الْعلم أَنهم تكلمُوا فِي الرِّجَال وضعفوا
وَإِنَّمَا حملهمْ على ذَلِك عندنَا وَالله أعلم النَّصِيحَة للْمُسلمين لَا ظن بهم أَنهم أَرَادوا الطعْن على النَّاس أَو الْغَيْبَة إِنَّمَا أَرَادوا عندنَا أَن يبينوا ضعف هَؤُلَاءِ لكَي يعرفوا لِأَن بَعضهم من الَّذين ضعفوا كَانَ صَاحب بدعو وَبَعْضهمْ كَانَ مُتَّهمًا فِي الحَدِيث وَبَعْضهمْ كَانُوا أَصْحَاب غَفلَة وَكَثْرَة خطأ فَأَرَادَ هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّة أَن يبينوا أَحْوَالهم شَفَقَة على الدّين وتثبيتا لِأَن الشَّهَادَة فِي الدّين أَحَق أَن يثبت فِيهَا من الشَّهَادَة فِي الْحُقُوق وَالْأَمْوَال
Bermaksud: Sesetengah orang yang tidak faham mencela Ahlul Hadits (para ulama' hadits) kerana mempertikaikan perawi-perawi hadits, sedangkan kami mendapati bukan seorang dua para imam dari kalangan Tabi'in telah mempertikaikan para perawi.³⁹ Antara mereka Hasan al-Bashri
dan Thawus, mereka berdua telah mempertikaikan Ma'bad al-Juhani.⁴⁰ Sa'id bin Jubair telah mempertikaikan Thalq bin Habib,⁴¹ Ibrahim an-Nakha'i dan 'Aamir asy-Sya'bi mempertikaikan al-Harits (bin Abdillah) al-A'war. Demikian juga diriwayatkan daripada Ayyub as-Sakhtiani,⁴²'Abdullah bin 'Aun, Sulaiman at-Taimi,
Syu'bah bin al-Hajjaaj, Sufyan ats-Tsauri,'Malik bin Anas, al-Auzaa'i, 'Abdullah bin al-Mubarak, Yahya bin Sa'id al-Qatthaan,
Waki' bin al-Jarraah, 'Abdur Rahman bin Mahdi dan lain-lain ahli ilmu, semua mereka telah mempertikaikan perawi-perawi tertentu dan mendha'ifkan (mereka).
Bagi kami, yang mendorong mereka berbuat begitu — والله أعلم— tidak lain hanyalah kerana mahukan kebaikan untuk orang-orang Islam. Tidak boleh dianggap mereka hanya mahu memburuk-burukkan orang tertentu dan mahu mengumpatnya. Bagi kami, mereka hanya mahu menyatakan kelemahan perawi-perawi yang lemah itü supaya diketahui, kerana ada orang yang dikatakan dha'if itü ahli bid'ah. Ada antara mereka tertuduh berduşta. Ada juga orang-orang yang alpa dan banyak tersilap. Maka para imam itü mahu menerangkan keadaan mereka, kerana sayangkan agama dan untuk mempastikan kebenarannya. Justeru mempastikan kebenaran kesaksian dalam hal-hal keugamaan lebih perlu daripada mempastikan kebenaran kesaksian dalam urusan hak-hak dan harta benda.
Kitab ilal 04
4.
أَهَمِّيَةٍ الْإِنَادِ وَجَوَازُ الْجَرْحِ عَلَى الرّ؟وَاةِ الصُّعِفَاءِ
Kepentingan Isnad dan keharusan mempertikaikan perawi-perawi yang lemah.
Ms29
قَالَ أبو عيسى الرمذي رحمه الله تعالى
١-وَأَخْبرنِي مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل حَدثنَا مُحَمَّد بن يحيى بن سعيد الْقطَّان حَدثنِي أبي قَالَ سَأَلت سُفْيَان الثَّوْريّ وَشعْبَة وَمَالك بن أنس وسُفْيَان بن عُيَيْنَة عَن الرجل تكون فِيهِ تُهْمَة أَو ضعف أشكت أَو أبين قَالُوا بَين
Bermaksud : Kata Abu Isa at-Tirmidzi,
1- Muhamad bin Ismail (Imam Bukhari ) meriwayatkan kepada ku , katanya Muhamad bin Yahya bin Said al-Qattaan meriwayatkan kepada kami, katanya :ayahku meriwayatkan kepadaku, katanya:Aku telah bertanya Sufyan ats-Tsauri ,Syu'bah Malik bin Anas dan Sufyan bin U'yainah
tentang perawi tertuduh atau ada padanya kelemahan, adakah aku perlu mendiamkan diri (daripada memperkatakan sesuatu mengenainya) atau perlu akau terangkan (kepada orang ramai tentangnya)?' Jawab mereka, "Terangkanlah.⁴³
٢- حَدثنَا مُحَمَّد بن رَافع النَّيْسَابُورِي حَدثنَا يحيى بن آدم قَالَ قيل لأبي بكر بن عَيَّاش إِن أُنَاسًا يَجْلِسُونَ وَيجْلس إِلَيْهِم النَّاس وَلَا يستأهلون قَالَ فَقَالَ أَبُو بكر بن عَيَّاش كل من جلس جلس إِلَيْهِ النَّاس وَصَاحب السّنة إِذا مَاتَ أَحْيَا الله ذكره والمبتدع لَا يذكرهُ
Ms30
Bermaksud: Kata Abu Isa at-Tirmidzi, 2- Muhammad bin Rafi' an-Naisaburi meriwayatkan kepadaku, katanya: Yahya bin Adam meriwayatkan kepada kami, katanya: "Pernah dikatakan kepada Abu Bakar bin 'Ayyaasy, "Sesungguhnya ramai orang duduk mengajar, maka ramailah pula orang-orang duduk menghadapnya (untuk belajar). Padahal yang duduk mengajar itu tidak berkelayakan pun." Kata Yahya bin Adam, "Maka berkatalah Abu Bakar bin 'Ayyaasy: "Setiap orang yang duduk mengajar, akan adalah orang duduk menghadapnya untuk belajar. Cuma pejuang
Sunnah apabila mati, Allah akan menghidupkan namanya (dia akan dikenang orang).
Ahli bidâ ah pula tidak akan disebut.⁴⁴
قَالَ أبو عيسى الرمذي رحمه الله تعالى
٣-حَدثنَا مُحَمَّد بن عَليّ بن الْحسن بن شَقِيق أخبرنَا النَّضر بن عبد الله الْأَصَم حَدثنَا إِسْمَاعِيل بن زَكَرِيَّا عَن عَاصِم عَن بن سِيرِين قَالَ كَانَ فِي الزَّمن الأول لَا يسْأَلُون عَن الْإِسْنَاد فَلَمَّا وَقعت الْفِتْنَة سَأَلُوا عَن الْإِسْنَاد لكَي يَأْخُذُوا حَدِيث أهل السّنة ويدعوا حَدِيث أهل الْبدع
Ms31
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 3- Muhammad bin 'Ali bin al-Hasan bin Syaqiq meriwayatkan kepada kami, katanya: an-Nadhr bin ĂAbdillah bin al-Asham meriwayatkan kepada kami, katanya: Isma'il bin Zakariya meriwayatkan kepada kami daripada 'Aashim (al-Ahwal) daripada Ibni Sirin, kata beliau: ”Di zaman permulaan Islam orang ramai tidak bertanya pun tentang isnad. Tetapi setelah berlaku fitnah,⁴⁵ baru mereka bertanya tentangnya untuk mereka ambil hadits ahli as-Sunnah dan meninggalkan hadits ahli biďah.⁴⁶
قَالَ أبو عيسى الترمذي رحمه الله تعالى
٤- حَدثنَا مُحَمَّد بن عَليّ بن الْحسن قَالَ سَمِعت عَبْدَانِ يَقُول قَالَ عبد الله بن الْمُبَارك الْإِسْنَاد عِنْدِي من الدّين لَوْلَا الْإِسْنَاد لقَالَ من شَاءَ مَا شَاءَ فَإِذا قيل من حَدثَك بَقِي
Ms35
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 4- Muhammad bin 'Ali bin al-Hasan berkata, aku telah mendengar 'Abdaan berkata, kata 'Abdullah bin al-Mubarak: ”lsnad itu di sisiku adalah sebahagian daripada agama. Jikalau tidak ada isnad, niscaya berkatalah sesiapa sahaja apa saja yang dikehendakinya. Tetapi kalau ia ditanya, ”Siapa menceritakan kepadamu?, ia akan tercengang!”⁴⁷
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
٥-حَدثنَا مُحَمَّد بن عَليّ أخبرنَا حبَان بن مُوسَى قَالَ ذكر لعبد الله بن الْمُبَارك حَدِيث فَقَالَ تحْتَاج لهَذَا أر كَانَ من آجر قَالَ أَبُو عِيسَى يَعْنِي أَنه ضَعِيف إِسْنَاده
S 35
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tinnidzi, 5- Muhammad bin 'Ali meriwayatkan kepada kami, katanya: Hibbaan bin Musa meriwayatkan kepada kami, katanya: ”Pernah disebut kepada 'Abdullah bin al-Mubarak satu hadits. Maka beliau berkata: ”Untuk
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
٦-حَدثنَا أَحْمد بن عَبدة حَدثنَا وهب بن زَمعَة عَن عبد الله بن الْمُبَارك أَنه ترك حَدِيث الْحسن بن عمَارَة وَالْحسن بن دِينَار وَإِبْرَاهِيم بن مُحَمَّد الْأَسْلَمِيّ وَمُقَاتِل بن سُلَيْمَان وَعُثْمَان الْبري وروح بن مُسَافر وَأبي شيبَة الوَاسِطِيّ وَعَمْرو بن ثَابت وَأَيوب بن خوط وَأَيوب بن سُوَيْد ونضر بن طريف هُوَ أَبُو جُزْء وَالْحكم وحبِيب الحكم روى لَهُ حَدِيثا فِي كتاب الرفاق ثمَّ تَركه وَقَالَ حبيب لَا أَدْرِي
Ms36
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 6- Ahmad bin 'Abdah meriwayatkan kepada kami, katanya: Wahab bin Zam'ah meriwayatkan kepada kami daripada 'Abdillah bin al-Mubarak: bahawa beliau tlh meninggalkan hadits
(1) Hasan bin 'Umaarah,⁴⁹
(2) Hasan bin Dinaar, ⁵⁰
(3) Ibrahim bin Muhammad al-Aslami,⁵¹
(4) Muqatil bin Sulaiman,⁵²
(5) al-Burri, [5] (6) Rauh bin Musafir,⁵³
(7) Abu Syaibah al-
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
٧-قَالَ أَحْمد بن عَبدة وَسمعت عَبْدَانِ قَالَ كَانَ عبد الله بن الْمُبَارك قَرَأَ أَحَادِيث بكر بن خُنَيْس فَكَانَ أخيرا إِذا أَتَى عَلَيْهَا أعرض عَنْهَا وَكَانَ لَا يذكرهُ
Ms 37
Bermaksud: Abu 'Isa at-Timidzi berkata, 7- Kata Ahmad bin 'Abdah: Aku juga mendengar 'Abdaan berkata: 'AbduIlah bin al-Mubarak dahulu membaca hadits-hadits Bakr bin Khunais. Tetapi kemudian, apabila sampai kepada hadits-haditsnya, beliau meninggalkannya dan tidak menyebutnya lagi.⁶⁴
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
٨-قَالَ أَحْمد حَدثنَا أَبُو وهب قَالَ سموا لعبد الله بن الْمُبَارك رجلا يتهم فِي الحَدِيث فَقَالَ لِأَن أقطع الطَّرِيق أحب إِلَيّ من أَن أحدث عَنهُ
Ms38
Kata Abu Isa at-Tirmidzi, 8- Ahmad meriwayatkan kepadakan katanya: Abu Wahab meriwayatkan kepada kami, katanya: "Orang ramai nama seorang laki-laki yang tertuduh dalam meriwayatkan hadits. Terus Ibnu al-Mbarak berkata, "Aku menjadi perompak lebih baik lagi daripada aku meriwayatkan hadits daripadanya."
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
٩-قَالَ أَخْبرنِي مُحَمَّد بن مُوسَى بن حزَام قَالَ سَمِعت يزِيد بن هَارُون يَقُول لَا يحل لأحد أَن يروي عَن سُلَيْمَان بن عَمْرو النَّخعِيّ الْكُوفِي
Ms38
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 9- Musa bin Hizaam meriwayatkan kepadaku, katanya: Yazid bin Harun meriwayatkan kepada kami, katanya: ”Tidak halal kepada seseorang meriwayatkan (hadits) daripada Sulaiman bin 'Amar an-Nakha'i al-Kufi."⁶⁵
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
١٠-حَدثنَا مَحْمُود بن غيلَان حَدثنَا أَبُو يحيى الْحمانِي قَالَ سَمِعت أَبَا حنيفَة يَقُول مَا رَأَيْت أحدا أكذب من جَابر الْجعْفِيّ وَلَا أفضل من عَطاء بن أبي رَبَاح قَالَ أَبُو عِيسَى وَسمعت الْجَارُود يَقُول سَمِعت وكيعا يَقُول لَوْلَا جَابر الْجعْفِيّ لَكَانَ أهل الْكُوفَة بِغَيْر حَدِيث وَلَوْلَا حَمَّاد لَكَانَ أهل الْكُوفَة بِغَيْر فقه
Ms38
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 10- Mahmud bin Ghailan meriwayatkan kepada kami, katanya: Abu Yahya al-Himmaani meriwayatkan kepada kami, katan':a: Aku mendengar Abu Hanifah berkata: "Tidak pernah aku melihat sesiapa pun yang lebih pendusta daripada Jabir al-Ju'fi⁶⁶ dan (tidak pernah juga aku melihat sesiapa pun yang) lebih mulia (kerana berilmu) daripada 'Athaa' hin Abi Rabaah kata Abu 'Isa, aku mendengar at-Jaarud berkata, aku mendengar Waki' berkata: Jikalau tidak ada Jabir al-Ju'fi niscaya penduduk Kufah (hidup) tanpa hadits. Dan jikalau tidak ada
Hammad, niscaya penduduk Kufah (hidup) tanpa fîqh.⁶⁷
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
١١-وَسمعت أَحْمد بن الْحسن يَقُول كُنَّا عِنْد أَحْمد بن حَنْبَل فَذكرُوا من تجب عَلَيْهِ الْجُمُعَة فَذكرُوا فِيهِ عَن بعض أهل الْعلم من التَّابِعين وَغَيرهم فَقلت فِيهِ عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم حَدِيث
فَقَالَ عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قلت نعم حَدثنَا أَحْمد بن الْحسن حَدثنَا حجاج بن نصير حَدثنَا الْمُبَارك بن عباد عَن عبد الله بن سعيد المَقْبُري عَن أَبِيه عَن أبي هُرَيْرَة رَضِي الله عَنهُ قَالَ قَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم
الْجُمُعَة على من آواه اللَّيْل إِلَى أَهله قَالَ فَغَضب أَحْمد بن حَنْبَل وَقَالَ اسْتغْفر رَبك اسْتغْفر رَبك مرَّتَيْنِ قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِنَّمَا فعل هَذَا أَحْمد بن حَنْبَل لِأَنَّهُ لم يصدق هَذَا عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم لضعف إِسْنَاده لِأَنَّهُ لم يعرفهُ عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم وَالْحجاج بن نصير يضعف فِي الحَدِيث
وَعبد الله بن سعيد المَقْبُري ضعفه يحيى بن سعيد الْقطَّان جدا فِي الحَدِيث
Ms39
Bermaksud.Kata Abu 'Isa at-Tirmidzi, 11- Dan aku mendengar Ahmad bin al-Hasan berkata "Pernah kami berada di samping Ahmad bin Hambal. Lalu mereka berbincang siapakah yang wajib ke atasnya sembahyang Juma'ať? Maka mereka menyebutkan pendapat sesetengah ahli ilmu dari kalangan Tabi'in dan lain-lain. Lantas aku berkata "Ada hadits Nabi s.a.w. berhubung dengan perkara ini." Ahmad terus mencelah dengan katanya, "Daripada Nabi s,a.w..?" Jawabku. "Ya, Hajjaaj bin Nushair dengan katanya,meriwayatkan kepada kami, katanya: Al-Mu'aarik bin 'Abbaad meriwayatkan kepada kami daripada 'Abdullah bin Sa'id al-Maqburi daripada ayahnya daripada Abi Hurairah, kata beliau:Rasulullah s.a.w. bersabda: "Sembahyang Juma'at itu wajib ke atas orang yang sempat pulang ke rumahnya sebelum masuk waktu malam." Ahmad bin Hasan berkata, "Maka marahlah Ahmad bin Hambal kepadaku.
Dan beliau berkata, "Beristighfarlah engkau kepada Tuhanmu! Beristighfarlah engkau kepada Tuhanmu!"
Sebanyak dua kali beliau berkata begitu. Sebabnya Ahmad bertindak demikian ialah kerana beliau tidak membenarkan hadits itu daripada Nabi saw. lantaran lemah isnadnya. Beliau juga tidak mengetahuinya daripada Nabi saw.
Hajaaj bin Nushair dianggap dha'if dalam hadits. 'Abdullah bin Sa'id al-Maqburi pula dikatakan dha' if sangat dalam hadits oleh Yahya bin Sa'id al-Qatthaan.⁶⁸
Perkara ketujuh
Perawi- perawi haditsnya tidak boleh dijadikan dalil(hujjah)
قَالَ أَبُو عِيسَى التَّرْمِذِي رَحِمَهُ اللهُ تَعِالَى
فَكل من روى عَنهُ حَدِيث مِمَّن يتهم أَو يضعف لِغَفْلَتِه وَكَثْرَة خطئه وَلَا يعرف ذَلِك الحَدِيث إِلَّا من حَدِيثه فَلَا يحْتَج بِهِ
Ms40
وَقد روى غير وَاحِد من الْأَئِمَّة عَن الضُّعَفَاء وبنيوا أَحْوَالهم للنَّاس حَدثنَا إِبْرَاهِيم بن عبد الله بن الْمُنْذر الْبَاهِلِيّ حَدثنَا يعلى بن عبيد قَالَ لنا سُفْيَان الثَّوْريّ اتَّقوا الْكَلْبِيّ فَقيل لَهُ فَإنَّك تروي عَنهُ قَالَ أَنا أعرف صدقه من كذبه
Ms 42
Bermaksud: Bukan seorang imam telah meriwayatkan (hadits) daripada perawi-perawi dha'if, tetapi mereka menerangkan keadaan perawi-perawi yang lemah itu
kepada orang ramai. Ibrahim bin 'Abdillah bin al-Mundzir al-Baahili meriwayatkan kepada kami, katanya. Ya'la bin 'Ubaid meriwayatkan kepada kami, katanya, kata Sufyan ats-Tsauri: "Jauhilah al-Kalbi,” Maka ada orang berkata kepada beliau,”Kamu sendiri itu bagaimana boleh meriwayatkan daripadanya?' Jawab Sufyan,
"Aku dapat membezakan mana yang benar dari mana yang dusta.”⁷⁰
قَالَ وَأَخْبرنِي مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل حَدثنِي يحيى بن معِين حَدثنَا عَفَّان عَن أبي عوَانَة قَالَ لما مَاتَ الْحسن الْبَصْرِيّ اشْتهيت كَلَامه فتتبعته عَن أَصْحَاب الْحسن فَأتيت بِهِ أبان بن أبي عَيَّاش فقرأه عَليّ كُله عَن الْحسن فَمَا أستحل أَن أروي عَنهُ شَيْئا
Ms 43
Bermaksud: Muhammad bin Ismail meriwayatkan kepadaku, katanya: Yahya bin Ma'in meriwayatkan kepadaku, katanya: 'Affaan meriwayatkan kepada kami daripada Abi 'Awaanah, katanya: "Apabila Hasan al-Bashri meninggal dunia, aku teringinkan kata-katanya. Maka aku mencarinya daripada murid-murid Hasan. Aku membawanya pergi kepada Abaan bin Abi 'Ayyaasy. Dia terus membaca semuanya dihadapanku sebagai riwayat daripada Hasan. Kerana itu aku tidak menganggap halal meriwayatkan sesuatu daripadanya.⁷¹
قَالَ أَبُو عِيسَى قد روى عَن أبان بن أبي عَيَّاش غير وَاحِد من الْأَئِمَّة وَإِن كَانَ فِيهِ من الضعْف والغفلة مَا وَصفه أَبُو عوَانَة وَغَيره فَلَا تعْتَبر بِرِوَايَة الثِّقَات عَن النَّاس لِأَنَّهُ يروي عَن أبي سِيرِين قَالَ إِن الرجل يحدثني فَمَا أَتَّهِمهُ وَلَكِن أتهم من فَوْقه
Ms 44
وَقد روى غير وَاحِد عَن إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ عَن عبد الله بن مَسْعُود أَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم كَانَ يقنت فِي وتره قبل الرُّكُوع وروى أبان بن أبي عَيَّاش عَن إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ عَن عَلْقَمَة عَن عبد الله بن مَسْعُود أَن النَّبِي صلى
الله عَلَيْهِ وَسلم كَانَ يقنت فِي وتره قبل الرُّكُوع هَكَذَا روى سُفْيَان الثَّوْريّ عَن أبان بن أبي عَيَّاش وروى بَعضهم عَن أبان بن أبي عَيَّاش بِهَذَا الْإِسْنَاد نَحْو هَذَا وَزَاد فِيهِ قَالَ عبد الله بن مَسْعُود وأخبرتني أُمِّي أَنَّهَا باتت عِنْد النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم فرأت النَّبِي صلى
Ms44
الله عَلَيْهِ وَسلم قنت فِي وتره قبل الرُّكُوع
قَالَ أَبُو عِيسَى وَأَبَان بن أبي عَيَّاش وَإِن كَانَ قد وصف بِالْعبَادَة والإجتهاد فَهَذِهِ حَاله فِي الحَدِيث وَالْقَوْم كَانُوا أَصْحَاب حفظ فَرب رجل وَإِن كَانَ صَالحا لَا يُقيم الشَّهَادَة وَلَا يحفظها فَكل من كَانَ مُتَّهمًا فِي الحَدِيث بِالْكَذِبِ أَو كَانَ مغفلا يخطىء الْكثير فَالَّذِي اخْتَارَهُ أَكثر أهل الحَدِيث من الْأَئِمَّة أَن لَا يشْتَغل بالرواية عَنهُ أَلا ترى أَن عبد الله بن الْمُبَارك حدث عَن قوم من أهل الْعلم فَلَمَّا تبين لَهُ أَمرهم ترك الرِّوَايَة عَنْهُم
Ms 45
Bermaksud: Kata Abu 'Isa, "Ramai orang telah meriwayatkan daripada Ibrahim bahawa 'Abdullah bin Masud berqunut dalam witirnya sebelum ruku'.⁷⁵ Abaan bin Abi 'Ayyaasy pula meriwayatkan daripada Ibrahim an-Nakha'i daripada 'Alqamah daripada 'Abdillah bin Masud bahawa Nabi s.a.w. berqunut dałam witirnya sebelum rukuk. ⁷⁶ Demikianlah Sufyan ats-Tsauri meriwayatkan daripada Abaan bin Abi 'Ayyaasy.⁷⁷ Sesetengah perawi (seperti Yazid bin Zurai') meriwayatkan daripada Abaan bin Abi 'Ayyaasy dengan sanad ini sama seperti ma'na hadits sebelum ini, tetapi dengan tambahan berikut: "Kata 'Abdullah bin Masud, "Ibuku menceritakan kepadaku bahawa sesungguhnya ia telah bermalam di rumah Nabi s.a.w. la melihat Nabi s.a.w berqunut di da,am witirnya sebelum ruku . ⁷⁸
Kata Abu 'Isa, Abaan bin Abi 'Ayyaasy walaupun diketahui kuat beribadat, tetapi inilah keadaannya dalam hadits.⁷⁹ Para muhadditsin (sejati) pula adalah orang-orang
yang kuat ingatannyn. Ada juga orang, walaupun saleh, tetapi ia tidak dapat memberikan kesaksiannya dengan betul, la tidak ingat betul-betul apa yang hendak
disaksikannya.⁸⁰ Oleh itu orang yang tertuduh berdusta dalam meriwayatkan hadits atau ia seorang yang Ieka dan banyak melakukan kesilapan dalam periwayatan, menurut apa yang dipilih oleh kebanyakan imam-imam hadits ialah riwayatnya tidak boleh diterima. Tidakkah engkau lihat bagaimana 'Abdullah bin al-Mubarak meriwayatkan daripada sekumpulan ahli ilmu (perawi-perawi hadits), tetapi setelah mengetahui keadaan mereka yang sebenarnya, beliau tidak lagi mahu meriwayatkan daripada mereka?
أَخْبرنِي مُوسَى بن حزَام قَالَ سَمِعت صَالح بن عبد الله يَقُول كُنَّا عِنْد أبي مقَاتل السَّمرقَنْدِي فَجعل يروي عَن عون بن أبي شَدَّاد الْأَحَادِيث الطوَال الَّذِي كَانَ يروي فِي وَصِيَّة لُقْمَان وَقتل سعيد بن جُبَير وَمَا أشبه هَذِه الْأَحَادِيث فَقَالَ لَهُ بن أخي أبي مقَاتل يَا عَم لَا تقل حَدثنَا عون فَإنَّك لم تسمع هَذِه الْأَشْيَاء قَالَ يَا بني هُوَ كَلَام حسن
Ms 46
أَخْبرنِي مُوسَى بن حزَام قَالَ سَمِعت صَالح بن عبد الله يَقُول كُنَّا عِنْد أبي مقَاتل السَّمرقَنْدِي فَجعل يروي عَن عون بن أبي شَدَّاد الْأَحَادِيث الطوَال الَّذِي كَانَ يروي فِي وَصِيَّة لُقْمَان وَقتل سعيد بن جُبَير وَمَا أشبه هَذِه الْأَحَادِيث فَقَالَ لَهُ بن أخي أبي مقَاتل يَا عَم لَا تقل حَدثنَا عون فَإنَّك لم تسمع هَذِه الْأَشْيَاء قَالَ يَا بني هُوَ كَلَام حسن
وَسَمِتُ الْجَر؟وْدَ يَقُوْلُ: كُنَّا عِنّدَ أَبِي مُعَاوِيَةِ فَذُكِرِ لَهُ حَدِيْثُ أَبِي مُقَاتِلٍ عَنْ سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ عَنْ الْأِعْمِشِ عَنْ أَبِي ظِبْيَا قَالَ : سُئِلَ عَلِىٌّ عَنْ كُوْرِ الزَّنَابِيْرِ قَالَ ((لَا بَأْسِ بِهِ هُوَبِمَنْزِلَةِ صَيْدِ الْبَحْرِ)) فَقَالِ أَبُو مُعَاوِيَةَ : مَا أقُوْلُ: إِنِّ صِاحَبِكُمْ كَذَّابٌ، وِلَكِنَّ هِذِا الْحَدِيْثِ كَذِبٌ
Bermaksud: (Imam at-Tirmidzi berkata)⁸¹ Musa bin Hizaam meriwayatkan kepadaku, katanya: Aku mendengar Saleh bin 'Abdillah berkata; "Pernah kami berada di samping Abi Muqatil as-Samarqandi.⁸² Dia mula meriwayatkan daripada 'Aun bin Abi Syaddaad hadits-hadits panjang yang diriwayatkan tentang wasiat Luqman dan pembunuhan Saüd bin Jubair dan cerita-cerita seumpamanya. Maka berkatalah anak saudara Abi Muqatil, "Wahai Pak cik! Janganlah Pak cik berkata, ""Aun meriwayatkan kepada kami. Kerana Pak cik tidak mendengar benda-benda ini (daripadanya)." Abu Muqatil pun berkata, "Wahai anakku! la adalah cerita yang bagus ⁸³
(Kata Imam Tirmidzi lagi) Aku mendengar al-Jaarud berkata, "Pernah kami di samping Abi Mu'aawiah, lalu disebutkan kepadanya hadits Abi Muqatil daripada Sufyan ats-Tsauri daripada al-A'masy daripada Abi Zhabyaan, kata beliau, 'Ali pernah ditanya tentang sarang tebuan. Jawab beliau, "Tidak mengapa denganya. la sama seperti perburuan laut." Maka berkata Abu Mu'aawiah: "Sesungguhnya aku tidak berkata sahabatmu pendusta, tetapi hadits ini dusta."
Perkara kelapan
Perbincangan perawi-perawi yang dipertikaikan
5.
(التَّضْعِيف من جِهَة الْحِفْظ)
وَقد تكلم بعض أهل الحَدِيث فِي قوم من أجلة أهل الْعلم وضعفوهم من قبل حفظهم ووثقهم آخَرُونَ من الْأَئِمَّة بجلالتهم وَصدقهمْ وَإِن كَانُوا قد وهموا فِي بعض مَا رووا
Ms 48
وقد تكلم يحيى بن سعيد الْقطَّان فِي مُحَمَّد بن عَمْرو ثمَّ روى عَنهُ
حَدثنَا أَبُو بكر عبد القدوس بن مُحَمَّد الْعَطَّار الْبَصْرِيّ حَدثنَا عَليّ بن الْمَدِينِيّ قَالَ سَأَلت يحيى بن سعيد عَن مُحَمَّد
بن عَمْرو بن عَلْقَمَة قَالَ تُرِيدُ الْعَفو أَو تشدد فَقَالَ لَا بل أشدد قَالَ لَيْسَ هُوَ مِمَّن تُرِيدُ كَانَ يَقُول أشياخنا أَبُو
سَلمَة وَيحيى بن عبد الرَّحْمَن بن حَاطِب قَالَ يحيى وَسَأَلت مَالك بن أنس عَن مُحَمَّد بن عَمْرو فَقَالَ فِيهِ نَحْو مَا قلت
Ms 49
Bermaksud: Yahya bin Sa'id al-Qatthaan telah mempertikaikan Muhammad bin 'Amar, ⁸⁵ kemudian beliau meriwayatkan pula daripadanya:
(Kata Tirmidzi) Abu Bakar 'Abdul Quddus bin Muhammad al-'Atthaar al-Bashri meriwayatkan kepada kami, katanya: 'Ali bin al-Madini meriwayatkan kepada kami, katanya: Aku bertanya Yahya bin Sa'id tentang Muhammad bin 'Amar bin 'Alqamah (Apakah kedudukannya dalam periwayatan hadits?). Beliau kembali bertanya aku,"Engkau mahu yang lembutkah atau yang keras?" Aku menjawab, "Yang keras." Kata beliau, "Dia bukanlah orang yang engkau kehendaki. Dia selalu berkata: "Guru-guru kami iaitu Abu Salamah dan Yahya bin 'Abdir Rahman bin Haathib meriwayatkan kepada kami.⁸⁶ Kata Yahya, "Aku pernah bertanya Malik tentang Muhammad bin 'Amar. Beliau (Malik) berkata tentangnya seperti yang telah aku katakan kepadamu."
قَالَ عَليّ قَالَ يحيى وَمُحَمّد بن عَمْرو أَعلَى من سُهَيْل بن أبي صَالح وَهُوَ عِنْدِي فَوق عبد الرَّحْمَن بن حَرْمَلَة قَالَ
عَليّ فَقلت ليحيى مَا رَأَيْت من عبد الرَّحْمَن بن حَرْمَلَة قَالَ لَو شِئْت أَن ألقنه لفَعَلت قلت كَانَ يلقن قَالَ نعم
قَالَ عَليّ وَلم يرو يحيى عَن شريك وَلَا عَن أبي بكر بن عَيَّاش وَلَا عَن الرّبيع بن صبيح وَلَا عَن الْمُبَارك بن فضَالة
قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِن كَانَ يحيى بن سعيد الْقطَّان قد ترك الرِّوَايَة عَن هَؤُلَاءِ فَلم يتْرك الرِّوَايَة عَنْهُم أَنه اتهمهم بِالْكَذِبِ وَلكنه تَركهم لحَال حفظهم
ذكر عَن يحيى بن سعيد أَنه كَانَ إِذا رأى الرجل يحدث عَن حفظه مرّة هَكَذَا وَمرَّة هَكَذَا لَا يثبت على رِوَايَة وَاحِدَة تَركه
وَقد حدث عَن هَؤُلَاءِ الَّذين تَركهم يحيى بن سعيد الْقطَّان عبد الله بن الْمُبَارك ووكيع بن الْجراح وَعبد الرَّحْمَن بن مهْدي وَغَيرهم من الْأَئِمَّة
Ms 50
Bermaksud: (Imam Tirmidzi meriwayatkan) Kata 'Ali (bin al-Madini), Yahya (bin Sa'id al-Qatthaan) berkata: "Muhammad bin 'Amar lebih tinggi (kedudukannya) daripada Suhail bin Abi Saleh. Dia bagi saya (bahkan) lebih tinggi lagi daripada [2].
'Abdur Rahman bin Harmalah."⁸⁷ 'Ali (bin al-Madini) berkata (lagi), saya bertanya Yahya: "Apa yang anda lihat pada Abdur Rahman bin Harmalah (sehingga anda melebihkan
Muhammad bin daripadanya)?" Beliau (Yahya bin Sa'id al-
Qatthaan) menjawab, -"Kalau Saya mahu mentalqinkannya, nescaya dia menerima talqin saya." Saya ('Ali bin al-Madini) terus bertanya, "Adakah dia menerima talqin?'⁸⁸ Jawab Yahya, "Ya". Kata 'Ali bin al-Madini lagi), "Yahya (bin Sa'id al-Qatthaan) tidak meriwayatkan hadits daripada [3] Syarik,⁸⁹ [4] Abu Bakar bin Ayyaasy,⁹⁰[5] ar-Rabi' bin Shabih⁹¹ dan juga [6] al-Mubaarak bin Fadhalah.⁹²
Kata Abu 'Isa, "Walaupun Yahya bin Said al-Qatthaan tidak menerima riwayat mereka ini, tidaklah kerana beliau menganggap mereka berdusta. Tetapi ingatan mereka yang kurang baik."
Ada disebutkan tentang Yahya bahawa beliau tidak akan menerima riwayat perawi, jika dilihatnya perawi itu meriwayatkan hadits berdasarkan ingatannya begini, sekali lagi pula begini, tidak tetap di atas satu bcntuk riwayat Bagaimanapun 'Abdullah bin al-Mubaarak, Waki' bin al-Jarraah, 'Abdur Rahman bin Mahdi dan lain-lain imam hadits tetap meriwayatkan hadits daripada mereka itu,⁹³
قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَكَذَا تكلم بعض أهل الحَدِيث فِي سُهَيْل بن أبي صَالح وَمُحَمّد بن إِسْحَاق وَحَمَّاد بن سَلمَة وَمُحَمّد بن عجلَان وَأَشْبَاه هَؤُلَاءِ من الْأَئِمَّة إِنَّمَا تكلمُوا فيهم من قبل حفظهم فِي بعض مَا رووا وَقد حدث عَنْهُم الْأَئِمَّة
١-حَدثنَا الْحسن بن عَليّ الْحلْوانِي أخبرنَا عَليّ بن الْمَدِينِيّ قَالَ قَالَ سُفْيَان بن عُيَيْنَة كُنَّا نعد سُهَيْل بن أبي صَالح ثبتا فِي الحَدِيث
٢-حَدثنَا بن أبي عمر قَالَ قَالَ سُفْيَان بن عُيَيْنَة كَانَ مُحَمَّد بن عجلَان ثِقَة مَأْمُونا فِي الحَدِيث قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِنَّمَا تكلم يحيى بن سعيد الْقطَّان عندنَا فِي رِوَايَة مُحَمَّد بن عجلَان عَن سعيد المَقْبُري
أخبرنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ قَالَ يحيى بن سعيد قَالَ مُحَمَّد بن عجلَان أَحَادِيث سعيد المَقْبُري بَعْضهَا سعيد عَن أبي هُرَيْرَة وَبَعضهَا سعيد عَن رجل عَن أبي
Ms52
هُرَيْرَة فاختلطت عَليّ فصيرتها عَن سعيد عَن أبي هُرَيْرَة فَإِنَّمَا تكلم يحيى بن سعيد عندنَا فِي بن عجلَان لهَذَا وَقد روى يحيى عَن بن عجلَان الْكثير
Ms53
Bermaksud: Kata Abu 'Isa, "Demikian juga sesetengah ahli hadits mempertikaikan[7] Suhail bin Abi Saleh,⁹⁴ [8] Muhammad bin Ishaq,⁹⁵ [9] Hammaad bin Muhammad bin 'Ajlaan⁹⁷ dan tokoh-tokoh lain seumpama mereka.
Orang-orang ni dipertikaikan hanya disudut hafalan pada sesetengah riwayat yang dikemukakan oleh mereka sahaja. Imam-imam pun ada meriwayatkan hadits daripada mereka ini.
1- Al-Hasan bin 'Ali al-Hulwani meriwayatkan kepada kami, katanya: 'Ali bin alMadini meriwayatkan kepada kami, katanya: "Sufyan bin 'Uyainah pernah berkata,
"Kami menganggap Suhail bin Abi Saleh seorang yang teguh dalam hadits."
2- Ibnu Abi 'Umar meriwayatkan kepada kami, katanya: "Sufyan bin 'Uyainah pernah berkata, "Muhammad bin 'Ajlaan tsiqah lagi dipercayai dalam hadits."
Kata Abu 'Isa, "Bagi kami, Yahya bin Sa'id al-Qatthaan hanya mempertikaikan riwayat Muhammad bin 'Ajlaan daripada Sa'id al-Maqburi sahaja.
Abu Bakar meriwayatkan kepada kami daripada 'Ali bin s Abdillah, katanya: Kata Yahya bin Sa'id: Muhammad bin 'Ajlaan pernah berkata: "Hadits-hadits Sa'id al-Maqburi sebahagiannya adalah daripada Abi Hurairah. Sementara sebahagian yang lain pula adalah daripada Sa'id daripada seseorang daripada Abi Hurairah. Riwayat-riwayat itu telah bercampur-baur sehingga mengelirukan dalam catitanku. Kerananya aku katakan kepada semua riwayat itu daripada Sa'id al-Maqburi daripada Abi Hurairah.⁹⁸
Kata Tirmidzi, "Ini sahaja bagi saya sebabnya kenapa Yahya bin Sa'id mempertikaikan riwayat-riwayat Ibnu 'Ajlaan. Padahal banyak juga riwayat Ibnu 'Ajlaan yang (diterima dan) dinukilkan oleh beliau daripada Ibnu 'Ajlaan."
قَالَ أَبُو عِيسَى
وَهَكَذَا من تكلم فِي بن أبي ليلى إِنَّمَا تِلْكَ فِيهِ من قبل حفظه قَالَ عَليّ قَالَ يحيى بن سعيد الْقطَّان روى شُعْبَة عَن
بن أبي ليلى عَن أَخِيه عِيسَى عَن عبد الرَّحْمَن بن أبي ليلى عَن أبي أَيُّوب عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم فِي
الْعَطاس قَالَ يحيى ثمَّ لقِيت بن أبي ليلى فحدثنا عَن أَخِيه عِيسَى عَن عبد الرَّحْمَن بن أبي ليلى عَن عَليّ عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم
قَالَ أَبُو عِيسَى ويروى عَن بن أبي ليلى نَحْو هَذَا غير شَيْء كَانَ يرْوى شَيْئا مرّة هَكَذَا وَمرَّة هَكَذَا يَعْنِي الْإِسْنَاد
وَإِنَّمَا جَاءَ هَذَا من قبل حفظه وَأكْثر من مضى من أهل الْعلم كَانُوا لَا يَكْتُبُونَ وَمن كتب مِنْهُم إِنَّمَا كَانَ يكْتب لَهُم بعد السماع وَسمعت أَحْمد بن الْحسن يَقُول سَمِعت أَحْمد بن حَنْبَل يَقُول بن أبي ليلى لَا يحْتَج بِهِ
Ms 56
Bermaksud: Demikian juga orang yang mempertikaikan ([11] Ibnu Abi Laila.⁹⁹ dia sebenarnya mempertikaikan sudut hafalan dan ingatannya. Kata 'Ali, kata Yahya bin Sa'id: "Syu'bah meriwayatkan daripada Ibnu Abi Laila daripada saudaranya 'Isa daripada (ayahnya) 'Abdir Rahman bin Abi Laila daripada Abi Ayyub (al-Anshaari r.a.) daripada Nabi s.a.w. berkenaan dengan bersin."¹⁰⁰ Kata Yahya: "Kemudian aku
bertemu Ibnu Abi Laila, lalu dia meriwayatkan kepada kami daripada saudaranya 'Isa daripada (ayahnya) 'Abdir Rahman bin Abi Laila daripada sAli daripada Nabi s.a.w."
Kata Abu 'Isa, bukan sedikit perkara seperti ini diriwayatkan daripada Ibnu Abi Laila. Dia meriwayatkan sesuatu sekali begini, pada kali yang lain pula begini, diubahubahnya isnad. Semua ini berlaku sebenamya disebabkan ingatannya yang teruk. Ini kerana kebanyakan ahli ilmu (hadits) di masa yang lalu tidak menulis (mereka lebih banyak bergantung kepada hafalan dan ingatan). Yang menulis antara mereka pun, menulis setelah mereka mendengar (sesuatu riwayat). Aku mendengar Ahmad bin al-Hasan berkata, aku mendengar Ahmad bin Hambal berkata: "Ibnu Abi Laila tidak boleh dijadikan hujah.
وَكَذَلِكَ من تكلم من أهل الْعلم فِي مجَالد بن سعيد وَعبد الله بن لَهِيعَة وَغَيرهم إِنَّمَا تكلمُوا فيهم من قبل حفظهم وَكَثْرَة خطئهم وَقد روى عَنْهُم غير وَاحِد من الْأَئِمَّة فَإِذا انْفَرد أحد من هَؤُلَاءِ بِحَدِيث وَلم يُتَابع عَلَيْهِ لم يحْتَج بِهِ كَمَا قَالَ أَحْمد بن حَنْبَل بن أبي ليلى لَا يحْتَج بِهِ إِنَّمَا عَنى إِذا تفرد بالشَّيْء وَأَشد مَا يكون هَذَا إِذا لم يحفظ الْإِسْنَاد فَزَاد أَو نقص أَو غير الْإِسْنَاد أَو جَاءَ بِمَا يتَغَيَّر فِيهِ الْمَعْنى
Ms57
Bermaksud: Demikian juga ahli ilmu yang mempertikaikan [12] Mujaalid bin Sa' id, ¹⁰¹ [13] 'Abdullah bin Lahi'ah ¹⁰² dan selain mereka berdua. Yang dipertikaikan
Sebenarnya adalah sudut hafalan dan ingatan serta banyaknya kesilapan mereką kerana bukan seorang dua imam meriwayatkan hadits daripada mereka.
Apabila mana-mana orang yang tersebut sebelum ini bersendirian dalam meriwayatkan sesuatu hadits dan tidak ada pula mutabi'nya (perawi yang menyokong riwayatnya), maka riwayatnya tidak boleh dijadikan hujah. Sebagaimana kata Ahmad bin Hambal: "Ibnu Abi Laila tidak boleh dijadikan hujah." Maksudnya ialah apabila ia bersendirian dalam meriwayatkan sesuatu hadits. Lebih teruk lagi apabila perawi tidak ingat isnadnya, dengan menambah atau mengurangkan perawinya, atau ia mengubah isnad hadits atau ia membawa sesuatu yang boleh berubah ma'na hadits kerananya.¹⁰³
Perkara kesembilan
Meriwayatkan hadits berdasarkan maknanya dan meringkaskan hadits adalah diharuskan jika ia tidak mengubah makna hadits
6.
(الرِّوَايَة بِالْمَعْنَى)
فَأَما من أَقَامَ الْإِسْنَاد وَحفظه وَغير اللَّفْظ فَإِن هَذَا وَاسع عِنْد أهل الْعلم إِذا لم يتَغَيَّر الْمَعْنى
(١)حَدثنَا مُحَمَّد بن بشار حَدثنَا عبد الرَّحْمَن بن مهْدي حَدثنَا مُعَاوِيَة بن صَالح عَن الْعَلَاء بن الْحَارِث عَن مَكْحُول عَن وَاثِلَة بن الْأَسْقَع قَالَ إِذا حَدَّثْنَاكُمْ على الْمَعْنى فحسبكم
(٢)حَدثنَا يحيى بن مُوسَى حَدثنَا عبد الرَّزَّاق أخبرنَا معمر عَن أَيُّوب عَن مُحَمَّد بن سِيرِين قَالَ كنت أسمع الحَدِيث من عشرَة اللَّفْظ مُخْتَلف وَالْمعْنَى وَاحِد
(٣)حَدثنَا أَحْمد بن منيع حَدثنَا مُحَمَّد بن عبد الله الْأنْصَارِيّ عَن بن عون قَالَ كَانَ إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ وَالْحسن وَالشعْبِيّ يأْتونَ بِالْحَدِيثِ على الْمعَانِي وَكَانَ الْقَاسِم بن مُحَمَّد وَمُحَمّد بن سِيرِين ورجاء بن حَيْوَة يعيدون الحَدِيث على حُرُوفه
(٤)حَدثنَا عَليّ بن خشرم أخبرنَا حَفْص بن غياث عَن عَاصِم الْأَحول قَالَ قلت لأبي عُثْمَان النَّهْدِيّ إِنَّك تحدثنا بِالْحَدِيثِ ثمَّ تحدثنا بِهِ على غير مَا حَدَّثتنَا قَالَ عَلَيْك بِالسَّمَاعِ الأول
(٥)حَدثنَا الْجَارُود حَدثنَا وَكِيع عَن الرّبيع بن صبيح عَن الْحسن قَالَ إِذا أصبت الْمَعْنى أَجزَاكَ
(٦)حَدثنَا عَليّ بن حجر أخبرنَا عبد الله بن الْمُبَارك عَن سيف هُوَ بن سُلَيْمَان قَالَ سَمِعت مُجَاهدًا يَقُول أنقص من الحَدِيث إِن شِئْت وَلَا تزد فِيهِ
(٧)حَدثنَا أَبُو عمار الْحُسَيْن بن حُرَيْث أخبرنَا زيد بن حباب عَن رجل قَالَ خرج إِلَيْنَا سُفْيَان الثَّوْريّ فَقَالَ إِن قلت لكم أَنا أحدثكُم كل مَا سَمِعت فَلَا تصدقوني إِنَّمَا هُوَ الْمَعْنى
(٧)أخبرنَا الْحسن بن حُرَيْث قَالَ سَمِعت وكيعا يَقُول إِن لم يكون الْمَعْنى وَاسِعًا فقد هلك النَّاس
Ms61
Bermaksud: Adapun orang yang (dapat) mengemukakan sanad dengan betul dan ingat akan apa yang diriwayatkannya, maka menurut ahli ilmu (hadits), tidak mengapa ia mengubah lafaz hadits yang diriwayatkannyajika tidak berubah dan lari ma'nanya.¹⁰⁵
(1) Imam Tirmidzi dengan sanadya meriwayatkan daripada Waatsilah bin al-Asqa, bahawa beliau berkata: ”Apabila kami meriwayatkan hadits kepadamu berdasarkan ma'nanya, maka itu sudah pun cukup (memadai) untukmu.¹⁰⁶
2)İmam Tirmidzi dengan sanadya meriwayatkan daripada Muhammad bin Sirin, katanya: "Aku mendengar hadits daripada 10 orang (muhadditsin), lafaznya berbeza, tetapi ma'nanya sama.”
(3)İmam Tirmidzi dengan sanadya meriwayatkan daripada İbnu 'Aun, katanya: "İbrahim an-Nakha'i, Hasan al-Bashri dan 'Aamir asy-Sya'bi selalu meriwayatkan hadits berdasarkan ma'nanya. İbnu Sirin dan Rajaa' bin Haiwah pula menyampaikan hadits dengan lafaz asalnya.”
(4)Imam Tirmidzi dengan sanadya meriwayatkan daripada 'Aashim al-Ahwal, katanya: "Aku berkata kepada Abu 'Utsman an-Nahdi, "Engkau meriwayatkan sesuatu hadits kepada kami, lalü kemudiannya engkau meriwayatkannya tidak seperti (lafaz) yang telah engkau riwayatkan kepada kami sebelum itu?” Kata 'Aashim:
"Kamu pakailah yang pertama kali kamu dengar.”
(5)Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Hasan al-Bashri, katanya: "Apabila kamu telah menepati ma'na hadits, maka itü sudah pun mencukupi.¹⁰⁷
(6)Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Mujahid, katanya: 'Kamu boleh meringkaskan hadits jika kamu mahu, tetapi janganlah kamu menambahnya.¹⁰⁸
(7)Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Zaid bin Hubaab daripada seorang lelaki, katanya: "Pernah Sufyan ats-Tsauri keluar kepada kami, lalü beliau berkata: "Jika aku berkata kepadamu bahawa aku meriwayatkan kepadamu segala apa yang aku dengar, maka janganlah kamu percaya (membenarkan daku), ia hanya makna (hadits sahaja).
(8)Imam Tirmidzi dengan sanadya meriwayatkan daripada al-Hasan bin Huraits katanya: "Aku mendengar Wakii' berkata: "Jika riwayat berdasarkan müna tidak dibenarkan, maka binasalah manusia.¹⁰⁹
Perkara kesepuluh
Perawi- perawi Tsiqaat yang tinggi kedudukannya dan perbezaan darjat diantara mereka.
قَالَ أَبُو عِيسَى وَإِنَّمَا تفاضل أهل الْعلم بِالْحِفْظِ والإتقان والتثبت عِنْد السماع مَعَ أَنه لم يسلم من الْخَطَأ والغلط كَبِير أحد من الْأَئِمَّة مَعَ حفظهم
Ms 65
Bermaksud: Kata Abu 'Isa, "Ahli Ilmu (perawi-perawi hadits) hanya berbeza (kedudukan mereka) dengan sebab ingatan, itqaan dan tatsabbut ketika mendengar
dan meriwayatkan hadits.¹¹⁰ Walaupun imam-imam hadits itu pada umumnya ingat hadits-hadits dengan baik , namun tidak ada sesiapa pun daripada mereka yang terpelihara daripada salah dan silap.
7
(تفاضل أهل الْعلم فِي الْحِفْظ)
حَدثنَا مُحَمَّد بن حميد الرَّازِيّ حَدثنَا جرير عَن عمَارَة بن الْقَعْقَاع قَالَ قَالَ لي إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ إِذا حَدَّثتنِي فَحَدثني عَن أبي زرْعَة بن عَمْرو بن جرير فَإِنَّهُ حَدثنِي مرّة بِحَدِيث ثمَّ سَأَلته بعد ذَلِك بسنين فَمَا أخرم مِنْهُ حرفا
Ms 66
Bermaksud: Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada 'Umaarah bin al-Qa'qaa', katanya: "Ibrahim an-Nakha'i pernah berkata kepadaku, "Kalau engkau hendak meriwayatkan hadits kepadaku, maka riwayatkanlah kepadaku hadits daripada [1]Abi Zuìah bin 'Amar bin Jarir.¹¹¹ Kerana dia pernah meriwayatkan kepadaku satu hadits. Beberapa tahun kemudian, aku bertanya dia tentang hadits itu, dia tidak mengurangkan satu haraf pun daripadanya.¹¹²
حَدثنَا أَبُو حَفْص عَن عَمْرو بن عَليّ حَدثنَا يحيى بن سعيد الْقطَّان عَن مُوسَى عَن مَنْصُور قَالَ قلت لإبراهم مَا لسالم بن أبي الْجَعْد أتم حَدِيثا مِنْك قَالَ لِأَنَّهُ كَانَ يكْتب
Ms 66
Bermaksud :Imam Tirmizi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Manshur, katanya: "Aku bertanya Ibrahim, "Kenapa [2] Salim bin Abi al-Ja'ad¹¹³ lebih sempurna haditsnya daripada haditsmu?" Jawab beliau, "Kerana dia menulis.¹¹⁴
حَدثنَا عبد الْجَبَّار بن الْعَلَاء بن عبد الْجَبَّار حَدثنَا سُفْيَان قَالَ قَالَ عبد الْملك بن عُمَيْر إِنِّي لأحدث بِالْحَدِيثِ فَمَا أدع مِنْهُ حرفا
Ms 67
Bermaksud: Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Sufyan, katanya: Kata [3] 'Abdul Malik bin 'Umair:¹¹⁵ Sesungguhnya aku meriwayatkan hadits dengan tidak meninggalkan satu harafpun daripadanya.¹¹⁶
حَدثنَا الْحُسَيْن بن مهْدي الْبَصْرِيّ حَدثنَا عبد الرَّزَّاق أخبرنَا معمر قَالَ قَتَادَة مَا سَمِعت أذناي شَيْئا قطّ إِلَّا وعاه قلبِي
MS 67
Bermaksud: Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Ma'mar, kata[4] Qataadah:¹¹⁷ Tidak ada sama sekali apa yang didengar oleh kedua telingaku, melainkan ia diingat oleh hatiku."
حَدثنَا سعيد بن عبد الرَّحْمَن المَخْزُومِي حَدثنَا سُفْيَان بن عُيَيْنَة عَن عَمْرو بن دِينَار قَالَ مَا رَأَيْت أحد أنص للْحَدِيث من الزُّهْرِيّ
Bermaksud: Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada 'Amar bin Dinar, kata beliau: "Tidak pernah ku lihat siapa pun yang lebih hebat daripada [5] az-Zuhri dalam mengemukakan hadits marfu'
حَدثنَا إِبْرَاهِيم بن سعيد الْجَوْهَرِي حَدثنَا سُفْيَان بن عُيَيْنَة قَالَ قَالَ أَيُّوب السّخْتِيَانِيّ مَا علمت أحدا كَانَ أعلم بِحَدِيث أهل الْمَدِينَة بعد الزُّهْرِيّ من يحيى بن أبي كثير
MS 68
Bermaksud: Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Ayyub asSakhtiani, katanya: "Aku tidak tahu ada orang lain yang lebih alim daripada [6] Yahya bin Abi Katsir¹¹⁹ tentang hadits orang-orang Madinah selepas az-Zuhri
حَدثنَا مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل حَدثنَا سُلَيْمَان بن حَرْب حَدثنَا حَمَّاد بن زيد قَالَ كَانَ بن عون يحدث فَإِذا حدثته عَن أَيُّوب بِخِلَافِهِ تَركه فَأَقُول قد سمعته فَيَقُول إِن أَيُّوب أعلمنَا بِحَدِيث مُحَمَّد بن سِيرِين
Ms69
Bermaksud: Imam Timidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Hammaad bin Zaid, kata beliau: "Ibnu 'Aun selalu meriwayatkan hadits (daripada Muhammad bin Sirin). Bila saya meriwayatkan kepadanya hadits Ibnu Sirin daripada [7] Ayyub as-Sakhtiyani¹²⁰ yang berbeza daripada apa yang diriwayatkannya, beliau akan meninggalkan hadits yang didengarnya sendiri daripada Ibnu Sirin. Maka aku berkata kepadanya: "Bukankah engkau sendiri meriwayatkan hadits ini daripada Ibnu Sirin?''¹²¹ Maka jawab Ibnu 'Aun: "Ayyub lebih mengetahui tentang hadits-hadits Ibnu Sirin daripada kami ¹²²
حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ قلت ليحيى بن سعيد أَيهمَا أثبت هِشَام الدستوَائي أم مسعر قَالَ مَا رَأَيْت مثل مسعر كَانَ مسعر من أثبت النَّاس
Ms69
Bermaksud: (Kata Imam Tirmidzi) Abu Bakar meriwayatkan kepada kami daripada 'Ali bin 'Abdillah, katanya: Aku bertanya Yahya bin Salid, "Siapakah yang lebih mantap, Hisyam ad-Dastawa'i atau Mis'ar?" Jawab Yahya, "Tidak pernah aku melihat orang seperti [8] Mis'ar.¹²³ Mis'ar adalah orang yang paling mantap (dalam menerima dan meriwayatkan hadits)."
١-حَدثنَا أَبُو بكر عبد القدوس بن مُحَمَّد قَالَ حَدثنِي أَبُو الْوَلِيد قَالَ سَمِعت حَمَّاد بن زيد يَقُول مَا خالفني شُعْبَة فِي شَيْء إِلَّا تركته
٢-قَالَ قَالَ أَبُو بكر وحَدثني أَبُو الْوَلِيد قَالَ قَالَ لي حَمَّاد بن سَلمَة إِن أردْت الحَدِيث فَعَلَيْك بشعبة
٣-حَدثنَا عبد بن حميد حَدثنَا أَبُو دَاوُد قَالَ شُعْبَة مَا رويت عَن رجل حَدِيثا وَاحِدًا إِلَّا أَتَيْته أَكثر من مرّة وَالَّذِي رويت عَنهُ عشرَة أَحَادِيث أَتَيْته أَكثر من عشر مرار وَالَّذِي رويت عَنهُ خمسين حَدِيثا أَتَيْته أَكثر من خمسين مرّة وَالَّذِي رويت عَنهُ مائَة أَتَيْته أَكثر من مائَة مرّة إِلَّا حَيَّان الْبَارِقي فَإِنِّي سَمِعت مِنْهُ هَذِه الْأَحَادِيث ثمَّ عدت إِلَيْهِ فَوَجَدته قد مَاتَ
٤-حَدثنَا مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل حَدثنَا عبد الله بن أبي الْأسود حَدثنَا بن مهْدي قَالَ سَمِعت سُفْيَان يَقُول شُعْبَة أَمِير الْمُؤمنِينَ فِي الحَدِيث
٥-حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ سَمِعت يحيى بن سعيد يَقُول لَيْسَ أحد أحبي إِلَيّ من شُعْبَة وَلَا يعدله أحد عِنْدِي وَإِذا خَالفه سُفْيَان أخذت بقول سُفْيَان
٦-قَالَ عَليّ قلت ليحيى أَيهمَا أحفظ للأحاديث الطوَال سُفْيَان أَو شُعْبَة قَالَ كَانَ شُعْبَة أَمر فِيهَا قَالَ يحيى وَكَانَ شُعْبَة أعلم بِالرِّجَالِ فلَان عَن فلَان وَكَانَ سُفْيَان صَاحب أَبْوَاب
Ms 70
Bermaksud:
1- Imam Aku mendengar Tirmidzi dengan sanadnya daripada Abu al- Walid' katanya: Aku mendengar Hammaad bin Zaid meriwayatkan "Tidak daripada [9] Syu'bah¹²⁴Abu al-
menyalahiku Pada sesuatu hadits, melainkan aku meninggalkan hadits itu.¹²⁵
2- Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Abu al-Walid Iagi, katanya: Hammaad bin Salamah pernah berkata kepadaku, "Jika engkau mahukan hadits (yang kemas), maka pastikan engkau menerimanya daripada Syu'bah."
3- (Kata Tirmidzi) 'Abd bin Humaid meriwayatkan kepada kami, katanya: Abu Daud meriwayatkan kepada kami, katanya: Syu'bah berkata, "Tidak ada orang yang aku riwayatkan daripadanya satu hadits melainkan aku pergi kepadanya lebih dari satu kali. Orang yang aku riwayatkan daripadanya sepuluh hadits, aku pergi kepadanya lebih dari sepuluh kali. Orang yang aku riwayatkan daripadanya lima puluh hadits, aku pergi kepadanya lebih dari lima puluh kali. Dan orang yang aku riwayatkan daripadanya seratus hadits, aku pergi kepadanya lebih dari seratus kali, kecuali Hayyaan (bin Iyaas) al-Baariqi (al-Kufi), kerana aku mendengar hadits-hadits ini daripadanya, kemudian aku pergi kepadanya, tetapi aku dapati dia telah meninggal."
4- Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Ibnu Mahdi, katanya: Aku mendengar Sufyan berkata, "Syu'bah Amirul Mu'minin dalam bidang hadits."
5- Imam Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Yahya bin Sa' id, katanya: "Tidak ada siapa pun lebih aku suka daripada Syu'bah. Bagiku, tidak ada siapa pun menyamainya. Tetapi kalau Sufyan menyalahinya, aku akan berpegang dengan riwayat Sufyan.
6- (Kata Tirmidzi) 'Ali (bin al-Madini) berkata, "Pernah aku bertanya Yahya,"Siapakah yang lebih ingat hadits-hadits panjang, sufyan atau Syu'bah?" Jawab Yahya, "Syu'bah lebih lancar (dan lebih ingat apabila meriwayatkan hadits-hadits
yang panjang)." Yahya juga berkata, "Syu'bah paling alim tentang rijal "fulan daripada fulan", Sufyan pula ahli dalam bidang fiqh (dan masalah-masalah agama).¹²⁷
حَدثنَا عَمْرو بن عَليّ قَالَ سَمِعت عبد الرَّحْمَن بن مهْدي يَقُول الْأَئِمَّة فِي الْأَحَادِيث أَرْبَعَة سُفْيَان الثَّوْريّ وَمَالك بن أنس وَالْأَوْزَاعِيّ وَحَمَّاد بن زيد
MS 72
Bermaksud: (Kata Tirmidzi) 'Amar bin 'Ali meriwayatkan kepada kami, katanya: Aku mendengar 'Abdur Rahman bin Mahdi berkata, "Imam-imam dalam hadits ada empat orang. Sufyan ats-Tsauri, Malik bin Anas, [10] al-Auzaa'i¹²⁸ dan [11]
Hammaad bin Zaid.¹²⁹
حَدثنَا أَبُو عمار الْحُسَيْن بن حُرَيْث قَالَ سَمِعت وكيعا يَقُول قَالَ شُعْبَة سُفْيَان أحفظ مني مَا حَدثنِي سُفْيَان عَن شيخ بِشَيْء فَسَأَلته إِلَّا وجدته كَمَا حَدثنِي
Ms 72
Bermaksud: Tirmizi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Wakii', katanya: KataSyu'bah, [12] "Sufyan (ats-Tsauri)¹³⁰ lebih hafal daripadaku. Tidak ada Sufyan
meriwayatkan kepadaku apa pun daripada seseorang syeikh, lalu aku bertanya syeikh melainkan aku dapati ia sebagaimana yang diriwayatkan Oleh Sufyan kepadaku."
سَمِعت إِسْحَاق بن مُوسَى الْأنْصَارِيّ قَالَ سَمِعت معن بن عِيسَى الْقَزاز يَقُول كَانَ مَالك بن أنس يشدد فِي حَدِيث رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم فِي الْيَاء وَالتَّاء وَنَحْوهمَا
حَدثنَا أَبُو عِيسَى حَدثنِي إِبْرَاهِيم بن عبد الله بن قريم الْأنْصَارِيّ قَاضِي الْمَدِينَة قَالَ مر مَالك بن أنس على أبي
حَازِم وَهُوَ جَالس فجازه فَقيل لَهُ لم لم تجْلِس فَقَالَ إِنِّي لم أجد موضعا أَجْلِس فِيهِ وكرهت أَن آخذ حَدِيث رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم وَأَنا قَائِم
حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ قَالَ يحيى بن سعيد مَالك عَن سعيد بن الْمسيب أحب إِلَيّ من سُفْيَان الثَّوْريّ عَن إِبْرَاهِيم النَّخعِيّ قَالَ يحيى مَا فِي الْقَوْم أحد أصح حَدِيثا من مَالك بن أنس كَانَ مَالك إِمَامًا فِي الحَدِيث
Ms 73
Bermaksud: (Kata Tirmizi) Aku mendengar Ishaq bin Musa al-Anshaari berkata, aku mendengar Ma'an bin ' Isa al-Qazzaaz berkata, [13] "Malik bin Anas¹³¹ bersikap keras berhubung dengan hadits Rasulullah s.a.w. Berhubung dengan dan seumpamanya pun beliau keras.¹³²
(Kata Tirmizi) Ibrahim bin 'Abdillah bin Quraim al-Anshaari, qadhi' Madinah, meriwayatkan kepadaku, katanya: "Pernah Malik bin Anas lalu di hadapan Abi Haazim (Salamah bin Dinar al-Madani) ketika Abu Haazim sedang (menyampaikan hadits sambil) duduk, tetapi Malik terus beredar dari situ. Beliau (Malik) ditanya orang, "Kenapa engkau tidak duduk (mendengar hadits-hadits yang
disampaikannya)?" Jawabnya, "Aku tidak mendapati tempat untuk duduk dan aku tidak suka menerima hadits Rasulullah s.a.w. dalam keadaan berdiri."
Tirmidzi dengan sanadnya meriwayatkan daripada Yahya bin Saqid al-Qatthaan, kata beliau, "(Riwayat) Malik daripada Saiid bin Musaiyyab lebih aku sukai daripada (riwayat) Sufran daripada Ibrahim an-Nakha'i." Kata Yahya (lagi), "Tidak ada siapa pun di kalangan muhadditsin, orang yang lebih sahih haditsnya daripada Malik bin Anas. Malik adalah seorang imam dalam bidang hadits.
سَمِعت أَحْمد بن الْحسن يَقُول سَمِعت أَحْمد بن حَنْبَل يَقُول مَا رَأَيْت بِعني مثل يحيى بن سعيد الْقطَّان
Ms 74
Bermaksud: Imam Tirmidzi berkata: Aku mendengar Ahmad bin Hasan berkata: Aku mendengar Ahmad bin Hambal berkata: "Tidak pernah mataku melihat orang seperti [14] Yahya bin Sa' id al-Qatthaan.¹³⁴
قَالَ أَحْمد وَسُئِلَ أَحْمد بن حَنْبَل عَن وَكِيع وَعبد الرَّحْمَن بن مهْدي فَقَالَ أَحْمد وَكِيع أكبر فِي الْقلب وَعبد الرَّحْمَن إِمَام
Ms 74
Bermaksud: Kata Ahmad bin Hasan, Ahmad bin Hambal pernah ditanya tentang Wakii' dan 'Abdur Rahman bin Mahdi, maka jawab Ahmad: [15] (Kedudukan) Wakii'¹³⁵ sangat besar di hatiku, dan [16] 'Abdur Rahman bin Mahdi adalah imam.
سَمِعت مُحَمَّد بن عَمْرو بن نَبهَان بن صَفْوَان الثَّقَفِيّ الْبَصْرِيّ يَقُول سَمِعت عَليّ بن الْمَدِينِيّ يَقُول لَو حَلَفت بَين الرُّكْن وَالْمقَام لحلفت أَنِّي لم أر أحدا أعلم من عبد الرَّحْمَن بن مهْدي
Ms75
Bermaksud: (Kata Tirmidzi) Aku mendengar Muhammad bin 'Amar bin Nabhaan bin Shafwaan ats-Tsaqafi al-Bashri berkata, aku mendengar 'Ali bin al-Madini berkata: ''Kalau aku hendak bersumpah di antara rukun (Hajarul aswad) dan Maqam (Ibrahim), niscaya dapat bersumpah bahawasanya aku tidak pernah melihat sesiapa pun yang lebih alim daripada 'Abdur Rahman bin Mahdi.
قَالَ أَبُو عِيسَى وَالْكَلَام فِي هَذِه وَالرِّوَايَة عَن أهل الْعلم تَكْثِير وَإِنَّمَا بَينا شَيْئا مِنْهُ على الإختصار ليستدل بِهِ على منَازِل أهل الْعلم وتفاضل بَعضهم على بعض فِي الْحِفْظ والإتقان وَمن تكلم فِيهِ من أهل الْعلم لأي شَيْء تكلم فِيهِ
Ms 75
Bermaksud: Kata Abu 'Isa at-Timidzi, "(Kesimpulannya), Perbincangan berhubung dengan darjat dan kedudukan Ahli Ilmu Hadits dan riwayat mengenainya ada banyak. Kami hanya menerangkan sedikit sahaja daripadanya secara ringkas untuk dijadikan dalil bagi adanya perbezaan kedudukan dan kelebihan di kalangan Ahli Ilmu Hadits dalam hafalan dan keteguhan ilmunya. Ahli ilmu yang memperkatakan tentangnya pula diketahui kenapa dia memperkatakannya.¹³⁶
Perkara kesebelas.
Membaca dihadapan orang alim sama seperti mendengar daripadanya.
8
(الْقِرَاءَة على الْعَالم)
قَالَ أَبُو عِيسَى وَالْقِرَاءَة على الْعَالم إِذا كَانَ يحفظ مَا يقْرَأ عَلَيْهِ أَو يمسك أَصله فِيمَا يقْرَأ عَلَيْهِ إِذا لم يحفظ هُوَ صَحِيح عِنْد أهل الحَدِيث مثل السماع
Ms 78
Bermaksud: Kata Abu `Isa, “Membaca di hadapan orang alim (muhaddits) jika ia hafal apa yang dibaca di hadapannya atau ia memegang kitabnya ketika dibaca di
hadapannya jika ia tidak hafal, sahih (sah) di sisi Ahlul Hadits seperti mendengar daripadanya.¹⁰⁸(buku)¹³⁷
١- حَدثنَا حُسَيْن بن مهْدي الْبَصْرِيّ حَدثنَا عبد الرَّزَّاق أخبرنَا بن جريج قَالَ قَرَأت على عَطاء بن أبي رَبَاح فَقلت لَهُ كَيفَ أَقُول فَقَالَ قد
٢-حَدثنَا سُوَيْد بن نصر أخبرنَا عَليّ بن الْحُسَيْن بن وَاقد عَن أبي عصمَة عَن يزِيد النَّحْوِيّ عَن عِكْرِمَة أَن نَفرا قدمُوا على بن عَبَّاس من أهل الطَّائِف يكْتب من كتبه فَجعل يقْرَأ عَلَيْهِم فَيقدم وَيُؤَخر فَقَالَ إِنِّي بلهت لهَذِهِ الْمُصِيبَة فاقرءوا عَليّ فَإِن إقراري بِهِ كقراءتي عَلَيْكُم
9.
(المناولة)
٣-حَدثنَا سُوَيْد بن نصر أخبرنَا عَليّ بن الْحُسَيْن بن وَاقد عَن أَبِيه عَن مَنْصُور بن الْمُعْتَمِر قَالَ إِذا ناول الرجل كِتَابه آخر فَقَالَ ارو هَذَا عني فَلهُ أَن يرويهِ
Ms 78
Bermaksud: Kata Abu `Isa at-Tirmidzi:
1- “Ĥusain bin Mahdi al-Bashri meriwayatkan kepada kami, katanya, `Abdur Razzāq meriwayatkan kepada kami, katanya, Ibnu Juraij meriwayatkan kepada kami, katanya,
“Aku membaca di hadapan `Athā’ bin Abi Rabāĥ, lalu aku berkata kepadanya, “Bagaimana harus saya ucapkan (apabila hendak menyampaikannya kepada orang
lain)?” Jawab `Athā’, “Katakan اهَنَثَّحد) َdia telah menyampaikan hadits ini kepada kami.”¹⁰⁹(buku)¹³⁸
2- Suwaid bin Nashr meriwayatkan kepada kami, katanya, `Ali bin al-Husain bin Wāqid meriwayatkan kepada kami daripada Abi `Ishmah daripada Yazid an-Naĥwi
daripada `Ikrimah,¹¹⁰ (buku ¹³⁹)katanya, “Sesungguhnya ada sekumpulan orang Thā’if datang menemui Ibnu `Abbaas dengan membawa salah satu kitab beliau.¹¹¹(buku ¹⁴⁰) Maka (kerana kelemahan penglihatannya) beliau membaca kitabnya itu di hadapan mereka dengan tidak teratur. Lalu beliau (Ibnu `Abbaas) berkata, “Sebenarnya saya telah terperangkap dalam (/ telah diuji dengan) musibah ini (kelemahan penglihatan). Oleh itu, biar kamulah yang membacanya di hadapanku, kerana pengesahanku sama juga
dengan aku membaca di hadapanmu.”¹¹²(buku ¹⁴¹)
3- Suwaid bin Nashr meriwayatkan kepada kami, katanya, `Ali bin al-Husain bin Wāqid meriwayatkan kepada kami daripada ayahnya daripada Manshūr bin al-Mu`tamir, kata beliau, “Apabila seseorang memberikan kitabnya kepada seseorang yang lain dan dia berkata, “Engkau riwayatkanlah apa yang ada di dalamnya daripadaku.” Maka bolehlah orang yang diberikan kitab itu kepadanya meriwayatkannya.”¹¹³( buku ¹⁴² )
💥
Ms 80pdf72
٤- وَسمعت مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل يَقُول سَأَلت أَبَا عَاصِم النَّبِيل عَن حَدِيث فَقَالَ اقْرَأ عَليّ فَأَحْبَبْت أَن يقْرَأ هُوَ فَقَالَ أَنْت لَا يُجِيز الْقِرَاءَة وَقد كَانَ سُفْيَان الثَّوْريّ وَمَالك بن أنس يجيزان الْقِرَاءَة
(الْفرق بَين أخبرنَا وَحدثنَا)
٥-حَدثنَا أَحْمد بن الْحُسَيْن حَدثنَا يحيى بن سُلَيْمَان الْجعْفِيّ الْبَصْرِيّ قَالَ قَالَ عبد الله بن وهب مَا قلت حَدثنَا فَهُوَ مَا سَمِعت مَعَ النَّاس وَمَا قلت حَدثنِي فَهُوَ مَا سَمِعت وحدي وَمَا قلت أخبرنَا فَهُوَ مَا قرئَ على الْعَالم وَأَنا شَاهد وَمَا قلت أَخْبرنِي فَهُوَ مَا قَرَأت على الْعَالم
٦-سَمِعت أَبَا مُوسَى مُحَمَّد بن الْمثنى يَقُول سَمِعت يحيى بن سعيد الْقطَّان يَقُول حَدثنَا وَأخْبرنَا وَاحِد
٧-قَالَ أَبُو عِيسَى كُنَّا عِنْد أبي مُصعب الْمَدِينِيّ فقرىء عَلَيْهِ بعض حَدِيثه فَقلت لَهُ كَيفَ تَقول فَقَالَ قل حَدثنَا أَبُو مُصعب
Bermaksud: Kata Abu `Isa at-Tirmidzi:
4- Dan aku mendengar Muhammad bin Isma`il berkata, aku bertanya Abu `Aashim an-Nabīl tentang satu hadits, maka beliau berkata, “Bacalah di hadapanku.” Aku pula
(lebih) suka kalau dia sendiri yang membaca. Ketika itu beliau berkata, “Adakah engkau tidak membenarkan (mengharuskan murid) membaca (di hadapan guru)?
Sedangkan Sufyan ats-Tsauri dan Malik bin Anas membenarkannya.”¹¹⁴
Perbezaan Di Antara Istilah أخبرنا Dan حدثنا.
5- Ahmad bin Ĥusain meriwayatkan kepada kami, katanya: Yahya bin Sulaiman al-Ju`fi al-Mishri meriwayatkan kepada kami, katanya: `Abdullah bin Wahab berkata: “Apa (hadits) yang aku kata: حدثنا( ketika menyampaikannya), bererti apa yang aku dengar bersama orang-orang lain. Apa (hadits) yang aku kata: حدثني( ketika menyampaikannya), bererti apa yang aku dengar seorang diri. Apa (hadits) yang aku
kata: أخبرنا( ketika menyampaikannya), bererti apa yang dibaca di hadapan orang alim (muĥaddits) dan aku ada bersama. Dan apa (hadits) yang aku kata: أخبرني) ketika
menyampaikannya), bererti apa yang aku (sendiri) baca di hadapan orang alim (guru muĥaddits) dalam keadaan aku seorang diri.
6- Aku mendengar Aba Musa Muhammad bin al-Mutsanna berkata, aku mendengar Yahya bin Sa`id al-Qatthān berkata: “حدثنا dan أخبرنا itu sama (sahaja)."¹¹⁵ (buku ¹⁴⁴)
7- Kata Abu `Isa, pernah aku berada di samping Abi Mush`ab al-Madīni, lalu dibaca di hadapannya beberapa haditsnya. Maka aku bertanya: “Bagaimana kami akan kata (apabila hendak meriwayatkannya kepada orang lain)?” Jawab beliau: “Katalah حدثناAbu Mush`ab.”¹¹⁶(buku¹⁴⁵)
Perkara kedua belas
Keharusan meriwayatkan hadits secara munawalah yang disertai ijazah.
Ms 82
(الْإِجَازَة)
قَالَ أَبُو عِيسَى وَقد أجَاز بعض أهل الْعلم الْإِجَازَة إِذا أجَاز الْعَالم لأحد أَن يروي لأحد عَنهُ شَيْئا من حَدِيثه فَلهُ أَن يرْوى عَنهُ
10
(كِتَابَة الحَدِيث)
١-حَدثنَا مَحْمُود بن غيلَان حَدثنَا وَكِيع عَن عمرَان بن حدير عَن أبي مجلز عَن بشير بن نهيك قَالَ كتبت كتابا عَن أبي هُرَيْرَة فَقَالَت أرويه عَنْك فَقَالَ نعم
٢- حَدثنَا مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل الوَاسِطِيّ حَدثنَا مُحَمَّد بن الْحسن الوَاسِطِيّ عَن عَوْف الْأَعرَابِي قَالَ قَالَ رجل لِلْحسنِ عِنْدِي بعض حَدِيثك أرويه عَنْك قَالَ نعم قَالَ أَبُو عِيسَى وَمُحَمّد بن الْحسن إِنَّمَا يعرف بمحبوب بن الْحسن وَقد
Ms 84
حدث عَنهُ غير وَاحِد من الْأَئِمَّة
٣-حَدثنَا الْجَارُود بن معَاذ حَدثنَا أنس بن عِيَاض عَن عبيد الله بن عمر قَالَ قَالَ أتيت الزُّهْرِيّ بِكِتَاب فَقلت هَذَا من حَدِيثك أرويه عَنْك قَالَ نعم
٤-حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله عَن يحيى بن سعيد قَالَ جَاءَ بن جريج إِلَى هِشَام بن عُرْوَة بِكِتَاب فَقَالَ هَذَا حَدِيثك أرويه عَنْك فَقَالَ نعم قَالَ يحيى فَقلت فِي نَفسِي لَا أَدْرِي أَيهمَا أعجب أمرا
٥-قَالَ عَليّ سَأَلت يحيى بن سعيد عَن حَدِيث بن جريج عَن عَطاء الْخُرَاسَانِي فَقَالَ ضَعِيف فَقلت إِنَّه يَقُول أَخْبرنِي فَقَالَ لَا شَيْء إِنَّمَا هُوَ كتاب دَفعه إِلَيْهِ
Ms 85
Bermaksud: Kata Abu `Isa at-Tirmidzi: “Sesungguhnya sesetengah ahli ilmu membenarkan ijazah. Apabila seseorang alim (muhaddits) membenarkan seseorang
meriwayatkan mana-mana hadits riwayatnya, maka bolehlah orang yang dibenarkan
itu meriwayatkan daripadanya.¹¹⁷(buku ¹⁴⁶ )
1- Mahmud bin Ghailān meriwayatkan kepada kami, katanya: Wakī` meriwayatkan kepada kami daripada `Imrān bin Ĥudair daripada Abi Mijlaz daripada Basyīr bin
Nahīk, kata beliau: “Aku telah menulis sebuah buku daripada Abi Hurairah, lalu aku berkata kepadanya, “Bolehkah aku meriwayatkannya daripadamu?” Jawab beliau, “Ya.”¹¹⁸(buku ¹⁴⁷)
2- Muhammad bin Ismail al-Wāsithi meriwayatkan kepada kami, katanya: Muhammad bin al-Hasan al-Wāsithi meriwayatkan kepada kami daripada `Auf al-A`rābi, katanya: Ada seorang lelaki berkata kepada al-Hasan (al-Bashri), “Pada saya ada beberapa haditsmu. Bolehkah saya meriwayatkannya daripadamu?” Jawab al-Hasan, “Ya (boleh).”
Kata Abu `Isa, “Muhammad bin al-Hasan yang tersebut di dalam sanad hadits ini sesungguhnya terkenali dengan Maĥbūb bin al-Ĥasan. Bukan seorang imam (hadits)
telah meriwayatkan daripadanya.”¹¹⁹(buku¹⁴⁸)
3- Al-Jārūd bin Mu`ādz meriwayatkan kepada kami, katanya: anas bin `Iyādh meriwayatkan kepada kami daripada `Ubaidillah bin `Umar, katanya: “Aku telah membawa sebuah buku kepada az-Zuhri, lalu aku berkata, “Ini adalah sebahagian daripada haditsmu. Bolehkah saya meriwayatkannya daripadamu?” jawab az-Zuhri,“Ya (boleh).”
4- Abu Bakar meriwayatkan kepada kami daripada `Ali bin `Abdillah daripada Yahya bin Sa`id, katanya: “Ibnu Juraij datang kepada Hisyām bin `Urwah dengan membawa
sebuah buku, lalu dia berkata, “Ini adalah haditsmu, Bolehkah saya meriwayatkannya daripadamu?” Jawab Hisyām, “Ya (boleh).” Kata Yahya, Maka aku berkata di dalam diriku, “Aku tidak tahu mana satu daripada dua cara itu lebih elok.”¹²⁰(buku ¹⁴⁹)
5- Berkata `Ali, “Aku bertanya Yahya bin Sa`id tentang hadits Ibnu Juraij daripada`Athā’ al-Khurāsāni. Beliau terus menjawab, “Dhaif”. Maka aku berkata,
“Sesungguhnya dia berkata أخبرني (ketika meriwayatkan hadits daripadanya).” Kata Yahya, “Tidak ada apa. Riwayatnya hanya berpunca daripada sebuah kitab yang
diberikan `Athā’ kepadanya.”¹²¹( buku¹⁵⁰)
Perkara ketigabelas :
Kehujjahan hadits mursal
قَالَ أَبُو عِيسَى والْحَدِيث إِذا كَانَ مُرْسلا فَإِنَّهُ لَا يَصح عِنْد أَكثر أهل الحَدِيث قد ضعفه غير وَاحِد مِنْهُم
11
(الحَدِيث الْمُرْسل)
١-حَدثنَا عَليّ بن حجر أخبرنَا بَقِيَّة بن الْوَلِيد عَن عتبَة بن أبي حَكِيم قَالَ سمع الزُّهْرِيّ إِسْحَاق بن عبد الله بن أبي فَرْوَة يَقُول قَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم فَقَالَ الزُّهْرِيّ قَاتلك الله يَا بن أبي فَرْوَة نجيئنا بِأَحَادِيث لَيست لَهَا خطم وَلَا أزمة
٢-حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ قَالَ يحيى بن سعيد مرسلات مُجَاهِد أحب إِلَيّ من مرسلات عَطاء بن أبي رَبَاح بِكَثِير كَانَ عَطاء يَأْخُذ عَن كل ضرب
٣-قَالَ عَليّ قَالَ يحيى مرسلات سعيد بن جُبَير أحبي إِلَيّ من مرسلات عَطاء
٤- قلت ليحيى مرسلات مُجَاهِد أحب إِلَيْك أم مرسلات طَاوس قَالَ مَا أقربهما
٥- قَالَ عَليّ وَسمعت يحيى بن سعيد يَقُول مرسلات أبي إِسْحَاق عِنْدِي شبه لَا شَيْء وَالْأَعْمَش والتيمي وَيحيى بن أبي كثير ومرسلات بن عُيَيْنَة شبه الرّيح ثمَّ قَالَ إِي وَالله وسُفْيَان بن سعيد
Ms89
٦-قلت ليحيى فمرسلات مَالك قَالَ هِيَ أحب إِلَيّ ثمَّ قَالَ يحيى لَيْسَ فِي الْقَوْم أحد أصح حَدِيثا من مَالك
٧-حَدثنَا سوار بن عبد الله الْعَنْبَري قَالَ سَمِعت يحيى بن سعيد الْقطَّان يَقُول مَا قَالَ الْحسن فِي حَدِيثه قَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم إِلَّا وجدنَا لَهُ أصلا إِلَّا حَدِيثا أَو حديثين
Ms 90
قَالَ أَبُو عِيسَى وَمن ضعف الْمُرْسل فَإِنَّهُ ضعف من قبل أَن هَؤُلَاءِ الْأَئِمَّة حدثوا عَن الثِّقَات وَغير الثِّقَات فَإِذا روى أحدهم حَدِيثا وأرسله لَعَلَّه أَخذه عَن غير ثِقَة
١-قد تكلم الْحسن الْبَصْرِيّ فِي معبد الْجُهَنِيّ ثمَّ روى عَنهُ حَدثنَا بشر بن معَاذ الْبَصْرِيّ حَدثنَا مَرْحُوم بن عبد الْعَزِيز الْعَطَّار حَدثنِي أبي وَعمي قَالَا سمعنَا الْحسن يَقُول إيَّاكُمْ ومعبد الْجُهَنِيّ فَإِنَّهُ ضال مضل
٢-قَالَ أَبُو عِيسَى ويروى عَن الشّعبِيّ حَدثنَا الْحَارِث الْأَعْوَر وَكَانَ كذابا وَقد حدث عَنهُ وَأكْثر الْفَرَائِض الَّتِي ترونها عَن عَليّ وَغَيره هِيَ عَنهُ وَقد قَالَ الشّعبِيّ الْحَارِث الْأَعْوَر عَلمنِي الْفَرَائِض وَكَانَ من أفرض النَّاس
Ms 91
٣-قَالَ وَسمعت مُحَمَّد بن بشار يَقُول سَمِعت عبد الرَّحْمَن بن مهْدي يَقُول أَلا تعْجبُونَ من سُفْيَان بن عُيَيْنَة لقد تركت لجَابِر الْجعْفِيّ بقوله لما حكى عَنهُ أَكثر من ألف حَدِيث ثمَّ هُوَ يحدث عَنهُ قَالَ مُحَمَّد بن بشار وَترك عبد الرَّحْمَن بن مهْدي حَدِيث جَابر الْجعْفِيّ
Ms 92
وَقد احْتج بعض أهل الْعلم بالمرسل أَيْضا
حَدثنَا أَبُو عُبَيْدَة بن أبي السّفر الْكُوفِي حَدثنَا سعيد بن عَامر عَن شُعْبَة عَن سُلَيْمَان الْأَعْمَش قَالَ قلت لإبراهم
النَّخعِيّ أسْند لي عَن عبد الله بن مَسْعُود فَقَالَ إِبْرَاهِيم إِذا حدثتك عَن رجل
عَن عبد الله فَهُوَ الَّذِي سميت وَإِذا
قلت قَالَ عبد الله فَهُوَ عَن غير وَاحِد عَن عبد الله
Ms 93
12
(الِاخْتِلَاف فِي تَضْعِيف الرِّجَال)
قَالَ أَبُو عِيسَى وَقد اخْتلف الْأَئِمَّة من أهل الْعلم فِي تَضْعِيف الرِّجَال كَمَا اخْتلفُوا فِي سوى ذَلِك من الْعلم ذكر عَن شُعْبَة أَنه ضعف أَبَا الزبير الْمَكِّيّ وَعبد الْملك بن أبي سُلَيْمَان وَحَكِيم بن جُبَير وَترك الرِّوَايَة عَنْهُم ثمَّ حدث شُعْبَة عَمَّن هُوَ دون هَؤُلَاءِ فِي الْحِفْظ وَالْعَدَالَة حدث عَن جَابر الْجعْفِيّ وَإِبْرَاهِيم بن مُسلم الهجري وَمُحَمّد بن عبيد الله الْعَرْزَمِي وَغير وَاحِد مِمَّن يضعفون فِي الحَدِيث حَدثنَا مُحَمَّد بن عَمْرو بن نَبهَان بن صَفْوَان الْبَصْرِيّ حَدثنَا أُميَّة بن خَالِد قَالَ قلت لشعبة تدع عبد الْملك بن أبي سُلَيْمَان ونحدث عَن مُحَمَّد بن عبيد الله الْعَرْزَمِي قَالَ نعم قَالَ أَبُو عِيسَى وَقد كَانَ شُعْبَة حدث عَن عبد الْملك بن أبي سُلَيْمَان ثمَّ تَركه وَيُقَال إِنَّمَا تَركه لما تفرد بِالْحَدِيثِ الَّذِي روى عَن عَطاء بن أبي رَبَاح عَن جَابر بن عبد الله عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ الرجل أَحَق بشفعته ينْتَظر بِهِ وَإِن كَانَ غَائِبا إِذا كَانَ طريقهما وَاحِدًا وَقد ثَبت عَن غير وَاحِد من الْأَئِمَّة وَحَدثُوا عَن أبي الزبير وَعبد الْملك بن أبي سُلَيْمَان وَحَكِيم بن جُبَير حَدثنَا أَحْمد بن منيع حَدثنَا هِشَام حَدثنَا حجاج وَابْن أبي ليلى عَن عَطاء بن أبي رَبَاح قَالَ كُنَّا إِذا خرجنَا من عِنْد جَابر بن عبد الله تَذَاكرنَا حَدِيثه وَكَانَ أَبُو الزبير أحفظنا للْحَدِيث حَدثنَا مُحَمَّد بن يحيى بن أبي عمر الْمَكِّيّ حَدثنَا سُفْيَان بن عُيَيْنَة قَالَ قَالَ أَبُو الزبير كَانَ عَطاء يقدمني إِلَى جَابر بن عبد الله أحفظ لَهُم الحدي حَدثنَا بن أبي عمر حَدثنَا سُفْيَان قَالَ سَمِعت أَيُّوب السّخْتِيَانِيّ يَقُول حَدثنِي أَبُو الزبير وَأَبُو الزبير وَأَبُو الزبير قَالَ سُفْيَان بِيَدِهِ يقبضهَا قَالَ أَبُو عِيسَى إِنَّمَا يَعْنِي بِهِ الإتقان وَالْحِفْظ ويروى عَن عبد الله بن الْمُبَارك قَالَ كَانَ سُفْيَان الثَّوْريّ يَقُول كَانَ عبد الْملك بن أبي سُلَيْمَان ميزانا فِي الْعلم حَدثنَا أَبُو بكر عَن عَليّ بن عبد الله قَالَ سَأَلت يحيى بن سعيد عَن حَكِيم بن جُبَير فَقَالَ تَركه شُعْبَة من أجل الحَدِيث الَّذِي روى فِي الصَّدَقَة يَعْنِي حَدِيث عبد الله بن مَسْعُود عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ من سَأَلَ النَّاس وَله مَا يُغْنِيه كَانَ يَوْم الْقِيَامَة خموشا فِي وَجهه قيل يَا رَسُول الله وَمَا يُغْنِيه قَالَ خَمْسُونَ درهما أَو قيمتهَا من الذَّهَب قَالَ عَليّ قَالَ يحيى وَقد حدث عَن حَكِيم بن جُبَير سُفْيَان الثَّوْريّ وزائدة قَالَ عَليّ وَلم ير يحيى بحَديثه بَأْسا حَدثنَا مَحْمُود بن غيلَان حَدثنَا يحيى بن آدم عَن سُفْيَان الثَّوْريّ عَن حَكِيم بن جُبَير بِحَدِيث الصَّدَقَة قَالَ يحيى بن آدم قَالَ عبد الله بن عُثْمَان صَاحب شُعْبَة لِسُفْيَان الثَّوْريّ لَو غير حَكِيم حدث بِهَذَا فَقَالَ لَهُ سُفْيَان وَمَا لحكيم لَا يحدث عَنهُ شُعْبَة قَالَ نعم فَقَالَ سُفْيَان الثَّوْريّ سَمِعت زبيدا يحدث بِهَذَا عَن مُحَمَّد بن عبد الرَّحْمَن بن يزِيد
13
(مَعَاني الِاصْطِلَاح لِلتِّرْمِذِي)
قَالَ أَبُو عِيسَى وَمَا ذكرنَا فِي هَذَا الْكتاب حَدِيث حسن فَإِنَّمَا أردنَا بِهِ حسن إِسْنَاده عندنَا كل حَدِيث يرْوى لَا يكون فِي إِسْنَاده من يتهم بِالْكَذِبِ وَلَا يكون الحَدِيث شاذا ويروى من غير وَجه نَحْو ذَاك فَهُوَ عندنَا حَدِيث حسن وَمَا ذكرنَا فِي هَذَا الْكتاب حَدِيث غَرِيب فَإِن أهل الحَدِيث يستغربون الحَدِيث لمعان رب حَدِيث يكون غَرِيبا لَا يرْوى إِلَّا من وَجه وَاحِد مثل مَا حدث حَمَّاد بن سَلمَة عَن أبي العشراء عَن أَبِيه قَالَ قلت يَا رَسُول الله أما تكون الذَّكَاة إِلَّا فِي الْحلق واللبة فَقَالَ لَو طعنت فِي فَخذهَا أَجْزَأَ عَنْك فَهَذَا حَدِيث تفرد بِهِ حَمَّاد بن سَلمَة عَن أبي العشراء وَلَا يعرف لأبي العشراء عَن أَبِيه إِلَّا هَذَا الحَدِيث وَإِن كَانَ هَذَا الحَدِيث مَشْهُورا عِنْد أهل الْعلم وَإِنَّمَا اشْتهر من حَدِيث حَمَّاد بن سَلمَة لَا يعرف إِلَّا من حَدِيثه فيشتهر الحَدِيث لِكَثْرَة من روى عَنهُ مثل مَا روى عبد الله بن دِينَار عَن بن عمر أَن رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم نهى عَن بيع الْوَلَاء وَعَن هِبته وَهَذَا حَدِيث لَا نعرفه إِلَّا من حَدِيث عبد الله بن دِينَار رَوَاهُ عَنهُ عبيد الله بن عمر وَشعْبَة وسُفْيَان الثَّوْريّ وَمَالك بن أنس وَابْن عُيَيْنَة وَغير وَاحِد من الْأَئِمَّة وروى يحيى بن سليم هَذَا الحَدِيث عَن عبيد الله بن عمر عَن نَافِع عَن بن عمر فَوَهم فِيهِ يحيى بن سليم وَالصَّحِيح هُوَ عبيد الله بن عمر عَن عبد الله بن دِينَار عَن بن عمر هَكَذَا روى عبد الْوَهَّاب الثَّقَفِيّ وَعبد الله بن نمير عَن عبيد الله بن عمر عَن عبد الله بن دِينَار عَن بن عمر وروى المؤمل هَذَا الحَدِيث عَن شُعْبَة فَقَالَ شُعْبَة لَوَدِدْت أَن عبد الله بن دِينَار أذن لي حَتَّى كنت أقوم إِلَيْهِ فَأقبل بِرَأْسِهِ
14
(غرابة الْإِسْنَاد)
قَالَ أَبُو عِيسَى وَرب حَدِيث إِنَّمَا يستغرب لزِيَادَة تكون فِي الحَدِيث وَإِنَّمَا تصح إِذا كَانَت الزِّيَادَة مِمَّن يعْتَمد على حفظه مثل مَا روى مَالك بن أنس عَن نَافِع عَن بن عمر قَالَ فرض رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم زَكَاة الْفطر من رَمَضَان على كل حر أَو عبد ذكر أَو أُنْثَى من الْمُسلمين صَاعا من تمر وصاعا من شعير قَالَ وَزَاد مَالك فِي هَذَا الحَدِيث من الْمُسلمين روى أَيُّوب السّخْتِيَانِيّ وَعبيد الله بن عمر وَغير وَاحِد من الْأَئِمَّة هَذَا الحَدِيث عَن نَافِع عَن بن عمر وَلم يذكرُوا فِيهِ من الْمُسلمين وَقد روى بَعضهم عَن نَافِع مثل رِوَايَة مَالك مِمَّن لَا يعْتَمد على حفظه وَقد أَخذ غير وَاحِد من الْأَئِمَّة بِحَدِيث مَالك وَاحْتَجُّوا بِهِ مِنْهُم الشَّافِعِي وَأحمد بن حَنْبَل قَالَا إِذا كَانَ للرجل عبيد غير مُسلمين لم يؤد عَنْهُم صَدَقَة الْفطر واحتجا بِحَدِيث مَالك فَإِذا أَرَادَ حَافظ مِمَّن يعْتَمد على حفظه قبل ذَلِك مِنْهُ وَرب حَدِيث يرْوى من أوجه كَثِيرَة وَإِنَّمَا يستغرب لحَال الْإِسْنَاد حَدثنَا أَبُو كريب وَأَبُو هِشَام الرِّفَاعِي وَأَبُو السَّائِب وَالْحُسَيْن بن الْأسود قَالُوا حَدثنَا أَبُو أُسَامَة عَن يزِيد بن عبد الله بن أبي بردة عَن جده أبي بردة عَن أبي مُوسَى عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ الْكَافِر يَأْكُل فِي سَبْعَة أمعاء وَالْمُؤمن يَأْكُل فِي معي وَاحِد قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيث غَرِيب من هَذَا الْوَجْه من قبل إِسْنَاده وَقد روى من غير وَجه عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم هَذَا وَإِنَّمَا يستغرب من حَدِيث أبي مُوسَى سَأَلت مَحْمُود بن غيلَان عَن هَذَا الحَدِيث فَقَالَ هَذَا حَدِيث أبي كريب عَن أبي أُسَامَة وَسَأَلت مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل عَن هَذَا الحَدِيث فَقَالَ هَذَا حَدِيث أبي كريب عَن أبي أُسَامَة لم نعرفه إِلَّا من حَدِيث أبي كريب عَن أبي أُسَامَة فَقلت لَهُ حَدثنَا غير وَاحِد عَن أبي أُسَامَة بِهَذَا فَجعل يتعجب وَقَالَ مَا علمت أَن أحدا حدث هَذَا غير أبي كريب وَقَالَ مُحَمَّد كُنَّا نرى أَن أَبَا كريب أَخذ هَذَا الحَدِيث عَن أبي أُسَامَة فِي المذاكرة حَدثنَا عبد الله بن أبي زِيَاد وَغير وَاحِد قَالُوا حَدثنَا شَبابَة بن سوار حَدثنَا شُعْبَة عَن بكير بن عَطاء عَن عبد الرَّحْمَن بن يعمر أَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم نهى عَن الدُّبَّاء والمزفت قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيث غَرِيب من قبل إِسْنَاده لَا نعلم أحدا حدث بِهِ عَن شُعْبَة غير شَبابَة وَقد روى عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم من أوجه كَثِيرَة أَنه نهى أَن ينتبذ فِي الدُّبَّاء والمزفت وَحَدِيث شَبابَة إِنَّمَا يستغرب لِأَنَّهُ تفرد بِهِ عَن شُعْبَة وَقد روى شُعْبَة وسُفْيَان الثَّوْريّ بِهَذَا الْإِسْنَاد عَن بكير بن عَطاء عَن عبد الرَّحْمَن بن يعمر عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم أَنه قَالَ الْحَج عَرَفَة فَهَذَا الحَدِيث الْمَعْرُوف عِنْد أهل الحَدِيث بِهَذَا الْإِسْنَاد حَدثنَا مُحَمَّد بن بشار حَدثنَا معَاذ بن هِشَام حَدثنِي أبي عَن يحيى بن أبي كثير حَدثنِي أَبُو مُزَاحم أَنه سمع أَبَا هُرَيْرَة رَضِي الله عَنهُ يَقُول قَالَ رَسُول الله صلى الله عَلَيْهِ وَسلم من تبع جَنَازَة فصلى عَلَيْهَا فَلهُ قِيرَاط وَمن تبعها حَتَّى يقْضى قَضَاؤُهَا فَلهُ قيراطان قَالُوا يَا رَسُول الله مَا القيراطان قَالَ أصغرهما مثل أحد حَدثنَا عبد الله بن عبد الرَّحْمَن أخبرنَا مَرْوَان بن مُحَمَّد عَن مُعَاوِيَة بن سَلام حَدثنِي يحيى بن أبي كثير حَدثنَا أَبُو مُزَاحم سمع أَبَا هُرَيْرَة عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم قَالَ من تبع جَنَازَة فَلهُ قِيرَاط فَذكر نَحوه بِمَعْنَاهُ قَالَ عبد الله وَأخْبرنَا مَرْوَان عَن مُعَاوِيَة بن سَلام قَالَ قَالَ يحيى وحَدثني أَبُو سعيد مولى الْمهرِي عَن حَمْزَة بن سفينة عَن السَّائِب سمع عَائِشَة رَضِي الله عَنْهَا عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم نَحوه قلت لأبي مُحَمَّد عبد الله بن عبد الرَّحْمَن مَا الَّذِي استغربوا من حَدِيثك بالعراق قَالَ حَدِيث السَّائِب عَن عَائِشَة عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم فَذكر هَذَا الحَدِيث وَسمعت مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل يحدث بِهَذَا الحَدِيث عَن عبد الله بن عبد الرَّحْمَن قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَذَا حَدِيث قد روى من غير وَجه عَن عَائِشَة رَضِي الله عَنْهَا عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم وَإِنَّمَا يستغرب هَذَا الحَدِيث لحَال إِسْنَاده لرِوَايَة السَّائِب عَن عَائِشَة عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم حَدثنَا أَبُو حَفْص عَمْرو بن عَليّ حَدثنَا يحيى بن سعيد الْقطَّان حَدثنَا الْمُغيرَة بن أبي قُرَّة السدُوسِي قَالَ سَمِعت أنس بن مَالك رَضِي الله عَنهُ يَقُول قَالَ رجل يَا رَسُول الله أعقلها وَأَتَوَكَّل أَو أطلقها وَأَتَوَكَّل قَالَ اعقلها وتوكل قَالَ عَمْرو بن عَليّ قَالَ يحيى بن سعيد هَذَا عِنْدِي حَدِيث مُنكر قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَذَا حَدِيث غَرِيب من هَذَا الْوَجْه لَا نعرفه من حَدِيث أنس بن مَالك إِلَّا من هَذَا الْوَجْه وَقد روى عَن عَمْرو بن أُميَّة الضمرِي عَن النَّبِي صلى الله عَلَيْهِ وَسلم نَحْو هَذَا
15
خَاتِمَة وَقد وَضعنَا هَذَا الْكتاب على الإختصار لما رجونا فِيهِ من الْمَنْفَعَة نسْأَل الله الْمَنْفَعَة بِمَا فِيهِ وَأَن لَا يَجعله علينا وبالا برحمته آمين
666667777777
Bermaksud : Pendapat pilihan fuqaha' yang kami sebutkan didalam Kitab (Sunan at-Tirmidzi) ini, kalau daripada Sufyan ats-Tsauri maka kebanyakannya adalah berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Muhamad bin Suyfyan al-Kufi,¹¹ kata beliau: 'Ubaidullah bin Musa¹² meriwayatkan kepada kami daripada Sufyan ats-Tsauri. Ada juga yang berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh
Abul Fadhl Maktum bin Abbaas at-Tirmidzi kata beliau: Muhammad bin Yusuf al-Firyaabi¹⁴ meriwayatkan kepada kami daripada Sufyan ats-Tsauri. Kalau daripada Malik¹⁵ maka kebanyakannya adalah berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ishaq bin Musa al-Anshaari,¹⁶ kata beliau: Ma'an bin 'Isa al-Qazzaaz¹⁷ meriwayatkan kepada kami daripada Malik bin Anas.
Pendapat Malik di dalam Abwab as-Shaum (Sunan at-Tirmidzi) diriwayatkan kepada kami oleh Abu Mush'ab al-Madani¹⁸ daripada Malik. Ada juga pendapat Malik yang
diriwayatkan kepada kami oleh Musa bin Hizaam,¹⁹ kata beliau: 'Abdullah bin Maslamah al-Qa'nabi²⁰ meriwayatkan kepada kami daripada Malik bin Anas.
Pendapat Ibnu al-Mubarak sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ahmad bin 'Abdah al-AamuIi²¹ daripada beberapa orang murid Ibnu al-Mubarak. Ada yang sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan daripada Abi Wahab Muhammad bin Muzahim daripada Ibnu al-al-Mubarak . Ada juga yang sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan daripada 'Ali bin al-Hasan bin Syaqiq daripada 'Abdillah (bin al-Mubarak).
Ada yang berpunca daripada riwayat 'Abdaan daripada Sufyan bin 'Abdil Malik daripada Ibnu al-Mubarak.
PPP
Dan ada juga yang berpunca daripada riwayat Hibbaan bin Musa daripada 'Abdillah bin al-Mubarak. Selain mereka yang tersebut itu, banyak lagi nama-nama lain yang turut meriwayatkan daripada 'Abdillah bin al-Mubarak.
Kebanyakan pendapat asy-Syaffi'e sampai kepada kami melalui apa yang diriwayatkan oleh
al-Hasan bin Muhammad az-Za'faraani daripada asy-Syaffi'e. Pendapat asy-Syafi'e di dalam Kitab al-Wudhu' dan Kitab as-Shalat diriwayatkan kepada kami oleh Abu al-WaIid al-Makki daripada asy-Syaffi'e. Ada juga berdasarkan apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Abu Ismail at-Tirmidzi, kata beliau: Yusuf bin Yahya al-Qurasyi al-Buwaithi meriwayatkan kepada kami daripada asy-Syafi'e. Beberapa perkara disebutnya (Abu Ismail at-Tirmidzi) berpunca daripada ar-Rabi' daripada asy-Syafi'e. (Kata beliau) Ar-Rabi' telah mengijazahkan kepada kami riwayat-riwayat itu. la ditulis oleh beliau dan dihantarnya kepada kami.²²
Pendapat Ahmad dan Ishaq yang dikemukakan di dalamnya (Sunan at-Tirmidzi) pula adalah apa yang diriwayatkan kepada kami oleh Ishaq bin Manshur al-Kausaj daripada Ahmad dan Ishaq, kecuali apa yang tersebut di dalam Abwab Haji , Diyaat dan Hudud, maka saya tidak mendengarnya (terus) daripada Ishaq bin Manshur. la diriwayatkan kepadaku oleh Muhammad bin Musa al-Asham daripada Ishaq bin Manshur daripada Ahmad dan Ishaq. Sesetengah pendapat Ishaq bin Ibrahim diriwayatkan kepada kami oleh Muhammad bin Aflah daripada Ishaq.²³ Kami telah terangkan di dalam Kitab al-Mauquf sanad bagi pendapat-pendapat yang tidak tersebut sanadnya (di dalam Sunan at-Tirmidzi).²⁴
Tiada ulasan:
Catat Ulasan